سلامت ارتوپد در کودکان فلج مغزی نقشی کلیدی در بهبود کیفیت زندگی و افزایش استقلال حرکتی آنها ایفا می‌کند. این کودکان به دلیل مشکلات عصبی و حرکتی، بیشتر از سایرین در معرض ناهنجاری‌های اسکلتی و عضلانی قرار دارند. رسیدگی به وضعیت استخوان‌ها، مفاصل و عضلات از دوران نوزادی تا نوجوانی، می‌تواند از بروز ناتوانی‌های بیشتر پیشگیری کند. در این مقاله به اهمیت پیگیری‌های ارتوپدی در مسیر مراقبت جامع از کودکان فلج مغزی می‌پردازیم.
شما می‌توانید به جای مطالعه متن، این مقاله را به صورت صوتی گوش کنید.
تعریف فلج مغزی و تأثیر آن بر عضلات و اسکلت بدن
وقتی به تعریف فلج مغزی مراجعه می‌کنیم با دو اصطلاح «فلجی» و «مغزی» مواجه می‌شویم. فلجی در اصطلاح علمی به اختلال یا نقص عملکرد عضله اطلاق می‌شود؛ یعنی هر زمان که عملکرد عضله، به دلایلی مانند آسیب فیزیکی یا ژنتیکی مختل شود، گفته می‌شود آن عضله دچار فلجی شده است. اما در فلج مغزی، علت اختلال عملکرد عضلات، آسیب به مغز است؛ مغزی که مرکز کنترل تمام عضلات، حرکات و وضعیت بدن به شمار می‌رود.
لذا یکی از ارکان اصلی در اختلال فلج مغزی، درگیری عضلات است. در تعریف این بیماری، از آن به‌عنوان یک اختلال عصبی‌ـ‌عضلانی‌ـ‌اسکلتی یاد می‌شود. در تفسیر این واژه، بخش عصبی به سلول‌های عصبی مغز اشاره دارد، اما بخش عضلانی‌ـ‌اسکلتی آن اهمیت را به ما گوشزد می‌کند که فلج مغزی صرفاً یک آسیب مغزی نیست و ما باید توجه ویژه‌ای به عضلات و اسکلت بدن داشته باشیم.
نقش ارتوپدی در درمان کودکان فلج مغزی
زمانی که صحبت از عضلات و سیستم اسکلتی به میان می‌آید، بی‌شک موضوع ارتوپدی در ذهن تداعی می‌شود. نکته بسیار مهم و حائز اهمیت در مورد فلج مغزی وجود دارد که متأسفانه کمتر به آن پرداخته می‌شود. معمولاً تمرکز اصلی بر مغز است و به همین دلیل، این بُعد از موضوع مغفول می‌ماند.
در تعریف فلج مغزی گفته می‌شود که این بیماری ناشی از یک ضایعه غیر پیشرونده در مغز است؛ این نکته صحیح است، چراکه در فلج مغزی نباید آسیب مغزی ماهیتی پیشرونده داشته باشد. در غیر این صورت، چنین وضعیتی دیگر در تعریف فلج مغزی (CP) نمی‌گنجد و به دسته‌ای از اختلالات دیگر تعلق می‌گیرد که اگرچه ممکن است از نظر بالینی شبیه به سی‌پی به نظر برسند، اما تعریف فلج مغزی به آنها اطلاق نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: جراحی ارتوپدی کودکان فلج مغزی
چرا مشکلات ارتوپدی در کودکان سی‌پی پیشرونده است؟
این مسئله ریشه در قسمت عصبی اختلال سی‌پی دارد، اما در ناحیه عضلانی-اسکلتی، متأسفانه با ضایعه‌ای پیشرونده مواجه هستیم. با رشد کودک، به‌ویژه در مبتلایان به فلج مغزی اسپاستیک که دچار سفتی عضلات هستند، به‌دلیل رشد طبیعی اسکلت و استخوان‌ها، که پدیده‌ای مطلوب محسوب می‌شود، عضلات به علت نبود تعادل و وجود اسپاستیسیته، رشد طبیعی خود را طی نمی‌کنند. این عدم توازن و فشار عضلانی مداوم بر ساختار اسکلتی در حال رشد می‌تواند منجر به بدشکلی‌ها یا به‌اصطلاح دفورمیتی‌های اسکلتی شود.
لذا، حتی اگر نتوان گفت اولویت اول درمان،قطع به یقین یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین محورهای درمان و توانبخشی در کودکان مبتلا به فلج مغزی، توجه به سلامت ارتوپدی آن‌هاست. ازاین‌رو، خانواده کودک، والدین، تیم توانبخشی و پزشکان محترم باید نگاه ویژه‌ای به بحث ارتوپدی در این گروه از کودکان داشته باشند.
ویزیت ارتوپدی قبل از ۲ سالگی؛ یک ضرورت جدی
به کلیه والدینی که کودک با فلج مغزی دارند، توصیه می‌کنم که حتماً قبل از دو سالگی، ویزیت پزشک ارتوپد اطفال را در برنامه مراقبتی فرزند خود قرار دهند.
ممکن است تصور شود که کودک هنوز مشکلی ندارد، اما ویزیت ارتوپدی در این سن، در کنار معاینات پزشک مغز و اعصاب، بسیار ضروری است. داشتن پرونده پزشکی و پیگیری منظم می‌تواند تا حد زیادی از بروز اختلالات ارتوپدی در آینده جلوگیری کند.
اهمیت پیگیری‌های منظم ارتوپدی در دوران رشد
مهم است که به یاد داشته باشیم کودک فلج مغزی، علیرغم داشتن رشد طبیعی مشابه سایر کودکان، ممکن است در هر مرحله از رشد خود با مشکلاتی در سیستم اسکلتی مواجه شود. ممکن است در زمان مشاهده کودک مشکلی به نظر نرسد، اما با گذشت ۶ ماه تا یک سال، مشکلاتی در ساختار اسکلتی او به وجود آید که قابل تشخیص نباشد. در صورتی که پیشگیری‌های زودهنگام انجام نشود، این مشکلات می‌توانند در آینده عوارض سنگین‌تری برای کودک به همراه داشته باشند.
جمع بندی: اهمیت توجه به سلامت ارتوپدی در درمان و توانبخشی کودکان فلج مغزی
لذا همه کودکان فلج مغزی، از سطح ۱ تا سطح ۵ (که شدیدترین حالت محسوب می‌شود)، به معاینات و بررسی‌های منظم ارتوپدی اطفال نیاز دارند. این بررسی‌ها باید توسط یک پزشک حاذق انجام شود تا در صورت لزوم، اقدامات ضروری به موقع صورت گیرد.
در نهایت، باید توجه داشت که کودکان فلج مغزی علاوه بر مشکلات مغزی و عصبی، با اختلالات ارتوپدی نیز مواجه هستند. بنابراین، مراقبت از سلامت ارتوپدی این کودکان، جزو واجبات درمان، توانبخشی و نگهداری آنها خواهد بود.
0 Comments