گفتار کودکان اوتیسم در هر سطح چگونه است؟

گفتار در کودکان اوتیسم یکی از مهم‌ترین جنبه‌های ارتباطی است که خانواده‌ها اغلب درباره آن نگرانی دارند. برخی از این کودکان ممکن است اصلاً صحبت نکنند یا روند یادگیری زبان در آن‌ها کند باشد. در این مقاله به‌زبان ساده و علمی، ویژگی‌های گفتاری کودکان اوتیستیک در هر سه سطح را بررسی می‌کنیم تا بتوانیم بهتر آن‌ها را در مسیر برقراری ارتباط همراهی کنیم.

آیا کودکان اوتیسم حرف می زنند؟

گفتار در کودکان اوتیسم بسته به ویژگی‌های فردی هر کودک متفاوت است؛ برخی به مرور زمان حرف زدن را یاد می‌گیرند، اما عده‌ای ممکن است به‌طور دائم غیرکلامی بمانند.

شدت اختلال، توانایی‌های شناختی و اجتماعی و خصوصاً دریافت به موقع خدمات درمانی مثل گفتاردرمانی، تأثیر زیادی بر پیشرفت گفتاری دارد. اگرچه نمی‌توان برای همه کودکان نسخه یکسانی ارائه داد، اما با حمایت‌های تخصصی، بسیاری از کودکان اوتیسم قادر به برقراری ارتباط کلامی می‌شوند و امید به بهبود همیشه وجود دارد.

ویژگی‌های گفتاری و زبانی در اوتیسم سطح ۱

اوتیسم سطح ۱ (که قبلاً به عنوان “اوتیسم با عملکرد بالا” یا High-Functioning Autism شناخته می‌شد) خفیف‌ترین سطح در طیف اختلالات اوتیسم است. افراد با اوتیسم سطح ۱ معمولاً می‌توانند مستقل زندگی کنند، اما همچنان در برخی زمینه‌های اجتماعی و ارتباطی چالش‌هایی دارند.

گفتار رسمی یا کتابی

افراد با اوتیسم سطح ۱ ممکن است به گونه‌ای صحبت کنند که لحن گفتارشان بیش از حد رسمی، ادبی یا حتی خشک و غیرعادی به نظر برسد. این سبک گفتاری گاهی باعث می‌شود ارتباط آن‌ها با دیگران غیرطبیعی یا ساختگی جلوه کند.

مشکل در مکالمه‌ی دوطرفه

یکی از چالش‌های رایج در این افراد، دشواری در شروع، حفظ و پایان دادن به مکالمه است. آن‌ها ممکن است به‌جای تعامل متقابل، بیشتر تمایل داشته باشند درباره‌ی موضوعات مورد علاقه‌شان صحبت کنند، بدون توجه به واکنش یا تمایل طرف مقابل برای ادامه‌ی گفتگو.

اختلال در کاربرد زبان (Pragmatics)

بسیاری از افراد با اوتیسم سطح ۱ در درک و استفاده از قواعد نانوشته‌ی مکالمه مانند نوبت‌گیری، حفظ فاصله‌ی مناسب یا لحن گفتاری دچار مشکل هستند. گفتار آن‌ها گاهی از نظر محتوا با شرایط و موقعیت اجتماعی هماهنگ نیست و ممکن است شنونده را سردرگم کند.

تک‌گویی درباره‌ی علایق خاص

این افراد معمولاً تمایل دارند درباره‌ی موضوعات خاصی که به آن‌ها علاقه‌مند هستند، به‌طور طولانی و بی‌وقفه صحبت کنند. در این حالت، توجهی به علاقه‌مندی یا واکنش‌های شنونده ندارند و ارتباط یک‌سویه ایجاد می‌شود.

مشکلات در درک استعاره‌ها، کنایه‌ها و شوخی‌ها

زبان برای افراد با اوتیسم سطح ۱ اغلب معنای تحت‌اللفظی دارد. آن‌ها ممکن است اصطلاحاتی مانند «دلش آتیش گرفته» را به معنای واقعی و فیزیکی برداشت کنند و در درک طنز، شوخی و کنایه دچار سردرگمی شوند.

لحن، آهنگ و ریتم گفتار (Prosody)

لحن و ریتم گفتار این افراد ممکن است یکنواخت، غیرعادی یا بدون تنوع باشد. در برخی موارد، تن صدای آن‌ها غیرمعمول است یا با تأکیدهای غیرطبیعی همراه می‌شود که درک احساسات آن‌ها را برای دیگران دشوار می‌کند.

تاخیر خفیف در رشد زبان (در برخی موارد)

برخی از افراد با اوتیسم سطح ۱ ممکن است نسبت به همسالان خود، دیرتر شروع به صحبت کنند. با این حال، آن‌ها در ادامه توانایی‌های زبانی خوبی کسب می‌کنند و گفتار آن‌ها به سطح قابل قبولی می‌رسد.

مشکلات گفتاری در اوتیسم سطح ۲

در اوتیسم سطح دو (اوتیسم با نیازهای حمایتی متوسط)، مشکلات گفتاری و ارتباطی نسبت به سطح یک شدیدتر و بارزتر است. مشکلات گفتاری کودکان و افراد مبتلا به اوتیسم سطح دو شامل موارد زیر است:

تاخیر قابل توجه در شروع گفتار

در بسیاری از کودکان با اوتیسم سطح دو، شروع گفتار با تأخیر زیاد همراه است. این کودکان ممکن است تا سنین بالاتر هنوز کلمات مشخصی نگفته باشند یا تنها تعداد محدودی واژه را بیان کنند.

استفاده محدود از زبان بیانی

حتی در مواردی که این افراد توانایی صحبت کردن دارند، گفتار آن‌ها معمولاً شامل جملات بسیار کوتاه، ناقص یا حتی نامفهوم است که ارتباط مؤثر را دشوار می‌کند.

مشکلات بزرگ در برقراری ارتباط کلامی و غیرکلامی

این گروه در استفاده از ابزارهای ارتباطی غیرکلامی مانند اشاره کردن، برقراری تماس چشمی و تفسیر حرکات چهره دچار چالش هستند. همین مسئله باعث می‌شود تعاملات اجتماعی آن‌ها محدود یا ناموفق باشد.

اکولالیا (تکرار کلمات و جملات دیگران)

تکرار کلمات یا جملات دیگران بدون درک معنای آن‌ها یکی از ویژگی‌های رایج است. کودک ممکن است آنچه را می‌شنود طوطی‌وار تکرار کند، بدون اینکه هدف یا نیت ارتباطی داشته باشد.

ناتوانی در شروع یا حفظ مکالمه

بسیاری از این کودکان نمی‌توانند مکالمه‌ای دوطرفه را آغاز یا ادامه دهند. گفت‌وگوهای آن‌ها اغلب بسیار کوتاه، یک‌طرفه یا حتی کاملاً غایب است.

لحن و آهنگ غیرطبیعی در گفتار

ممکن است گفتار آن‌ها یکنواخت، با آهنگ غیرعادی یا همراه با تأکیدهای عجیب باشد که از حالت طبیعی خارج است و درک شنونده را دشوار می‌کند.

مشکل در بیان نیازها و احساسات

افراد با اوتیسم سطح دو معمولاً برای بیان خواسته‌ها و احساسات خود از کمک نیاز دارند. آن‌ها اغلب به جای استفاده از زبان، به رفتار، گریه یا واکنش‌های غیرکلامی متوسل می‌شوند.

دشواری در درک زبان پیچیده و دستورات چندمرحله‌ای

فهم جملات طولانی، مفاهیم انتزاعی یا دستورات چندمرحله‌ای برای این کودکان دشوار است. این موضوع باعث می‌شود در محیط‌های آموزشی یا روزمره به حمایت بیشتری نیاز داشته باشند.

مشکلات گفتاری و ارتباطی در اوتیسم سطح ۳

اوتیسم سطح ۳ که به عنوان اوتیسم با نیازهای حمایتی شدید شناخته می‌شود، شدیدترین شکل این اختلال است و مشکلات گفتاری در این سطح بسیار چشمگیر و گسترده است. مشکلات گفتاری کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم سطح ۳ شامل موارد زیر است:

گفتار کم یا تقریباً نبود گفتار

بسیاری از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم سطح ۳ اصلاً صحبت نمی‌کنند یا تنها چند کلمه محدود را استفاده می‌کنند. این کم‌گویی یا سکوت کامل، بر تمام جنبه‌های ارتباطی آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

استفاده بسیار محدود یا ناواضح از زبان کلامی

در مواردی که فرد گفتار دارد، جملات او معمولاً بسیار کوتاه، ناقص یا به‌گونه‌ای هستند که برای اطرافیان قابل درک نیستند. این محدودیت باعث می‌شود انتقال مؤثر پیام بسیار دشوار باشد.

عدم توانایی در برقراری ارتباط کلامی و غیرکلامی مؤثر

افراد در این سطح معمولاً در ایجاد تماس چشمی، استفاده از حالات چهره، حرکات بدن و ژست‌های معمول برای انتقال پیام دچار مشکل جدی هستند و نمی‌توانند از ابزارهای غیرکلامی به‌درستی استفاده کنند.

اکولالیای شدید

یکی از ویژگی‌های شایع در این سطح، تکرار کلمات یا جملاتی است که فرد شنیده است؛ این تکرار ممکن است بدون درک معنای آن‌ها، صرفاً تقلیدی یا خودکار باشد و ارتباط واقعی را شکل ندهد.

رفتارهای تکراری و کلیشه‌ای در ارتباط گفتاری

افراد دچار اوتیسم سطح ۳ ممکن است صداهای حنجره‌ای، همهمه‌های مکرر یا صداهای غیرمعمول تولید کنند که فاقد معنا یا کاربرد ارتباطی مشخص هستند.

عدم توانایی در بیان نیازها، خواسته‌ها و احساسات به صورت کلامی

در این سطح، افراد معمولاً قادر به بیان نیازها، خواسته‌ها یا احساسات خود از طریق کلمات نیستند و بیشتر از طریق گریه، فریاد یا حرکات غیرکلامی سعی در جلب توجه و انتقال پیام دارند.

عدم درک زبان گفتاری دیگران یا درک بسیار کم

بسیاری از مبتلایان به اوتیسم سطح ۳ در درک گفتار دیگران با چالش جدی مواجه هستند. فهم دستورات ساده یا مفاهیم پایه‌ای برای آن‌ها بسیار دشوار یا غیرممکن است.

لحن و آهنگ گفتار بسیار غیرطبیعی یا غایب بودن آن

در صورت وجود گفتار، معمولاً لحن آن بسیار یکنواخت، مکانیکی یا فاقد احساسات انسانی است. گاهی نیز اصلاً تنوع آوایی در گفتار دیده نمی‌شود.

در این سطح، گفتاردرمانی بیشتر روی روش‌های جایگزین ارتباطی (مثل استفاده از تصاویر، دستگاه‌های ارتباطی یا زبان اشاره) تمرکز می‌کند تا ارتباط مؤثر برقرار شود.

جمع بندی; گفتار در کودکان اوتیسم

گفتار در کودکان اوتیسم بسته به شدت اختلال متفاوت است؛ در سطح یک، کودکان معمولاً قادر به صحبت کردن و برقراری ارتباط کلامی هستند، اما ممکن است در تعاملات اجتماعی چالش‌هایی داشته باشند. در سطح دو، توانایی گفتار کاهش یافته و نیاز به کمک و حمایت بیشتری دیده می‌شود. 

سطح سه شدیدترین حالت است که در آن کودکان ممکن است کم صحبت کنند یا هیچ صحبتی نداشته باشند و بیشتر با روش‌های غیرکلامی ارتباط برقرار کنند. آگاهی از این تفاوت‌ها باعث می‌شود خانواده‌ها و درمانگران بتوانند حمایت‌های بهتری متناسب با نیاز هر کودک فراهم کنند.