“آنچه باید درباره اوتیسم، تشخیص و درمان آن بدانید”

اختلال طیف اوتیسم و درخودماندگی کودکان یکی از اختلالاتی است که اخیرا میزان شیوع آن در جوامع مختلف افزایش یافته است. بسیاری از خانواده‌های کودکان اوتیسم درباره این اختلال ابهامات زیادی دارند. از جمله آنها علائم شایع اوتیسم و ویژگی‌های این کودکان است.

در این مطلب به مجموعه سوالات پرتکراری مانند علت اینکه یک کودک به اوتیسم مبتلا می‌شود چیست؟ آیا بازی‌های این کودکان با سایر کودکان متفاوت است؟ درجات مختلف شدت اتیسم چگونه هستند؟ آیا اوتیسم درمان دارد؟ چه غذاهایی را نباید به کودک اوتیسم داد تا بدتر نشود؟ عموما چه داروهایی و با چه هدفی برای کودکان اتیسم تجویز می‌شود؟ خانواده کودک اوتیسم چگونه می‌تواند به کودک خود کمک کند و با فشارهای روانی که بر آنها تحمیل می‌شود مقابله کند؟ و کلی اطلاعات دیگر راجع به توانایی‌های برجسته در افراد مبتلا به اوتیسم و دانشمندانی که به اوتیسم مبتلا هستند و… که در ادامه آمده است.

اگر والدین یا مراقبین کودک اوتیسم هستید یا هر کدام از موارد بالا برای شما نیز مبهم است، از شما دعوت می‌کنم با مطالعه مطالب این مقاله در زمینه اوتیسم به همه آنچه لازم دارید به اشراف کامل برسید.

ASD: Autism Spectrum Disorder

اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک ناتوانی رشدی دائمی است که به دلیل اختلال در مغز ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به ASD اغلب در ارتباط و تعامل اجتماعی دچار مشکل بوده و رفتارها یا علایق محدود و تکراری دارند.
دلیل استفاده از اصطلاح «طیف» در اختلال طیف اوتیسم، تفاوت در شدت آن و تجربه‌ی متفاوت اوتیسم در هر فرد بوده و نیز سطح تحول در سن تقویمی متغیر می‌باشد. یعنی هر یک از افراد مبتلا به اوتیسم، آن را به گونه‌ای متفاوت و با شدت‌های متخلف تجربه می‌کند. ممکن است برخی از آن‌ها برای زندگی نیاز به حمایت بیشتری نسبت به سایر افراد مبتلا به اوتیسم داشته باشند. همچنین هر فرد طی رشد و در سنین مختلف وقتی محیط‌های متفاوت را تجربه می‌کند، اوتیسم به گونه‌ای متفاوت روی او اثر می‌گذارد.
توجه به این نکته ضروری است که برخی از افراد بدون اتیسم نیز ممکن است برخی از این علائم را داشته باشند، اما برای افراد مبتلا به اتیسم، این ویژگی‌ها می‌تواند زندگی را بسیار چالش برانگیز و مختل کند. پس با مشاهده یکی از علائم اوتیسم در کودک نباید روی آن برچسب اوتیسم گذاشت.

اختلال طیف اوتیسم چهار تا پنج برابر در پسرها بیشتر از دخترها می‌باشد. همچنین احتمال وجود کم توانی ذهنی در دخترهای مبتلا به اوتیسم بیشتر از پسرهاست.

شدت اختلال طیف اوتیسم سه سطح دارد: 

همچنین می‌توان گفت اختلال طیف اوتیسم ممکن است علائم خود را به لحاظ کلینیکی به اشکال مختلفی شروع کند. یعنی ممکن است کودک علائم اوتیسم را در مدت کوتاهی بعد از تولد نشان دهد و نشانه‌هایی مثل ارتباط چشمی ضعیف، واکنش نامناسب به در آغوش گرفتن و… خیلی زود توسط والدین مشاهده شود. در حالت دیگر کودکان اوتیسم تا سنین دو یا سه سالگی طبیعی به نظر می‌رسند و به مرور پس‌رفت کرده و مهارت‌های قبلی را از دست می‌دهند. در نوع دیگر شروع بعد از سه سالگی می‌باشد، که به آن شروع تاخیری می‌گویند.

مشخصه‌های اصلی اتیسم در ویراست چهارم DSM شامل سه زمینه زیر بود: 

1. نقص در ارتباط اجتماعی
2. رفتارهای محدود و تکراری
3. رشد و کاربرد ناهنجار زبان 

اما در ویراست پنجم DSM ، زمینه سوم یعنی رشد زبان در کنار معیار نقص روابط اجتماعی قرار گرفته و با آن ادغام شده است.

یعنی اکنون، در زمان نگارش این متن، به روز ترین معیارهای تشخیصی اوتیسم شامل موارد زیر می‌باشد:

1. نقص در ارتباط اجتماعی و تعامل اجتماعی
2. رفتارها و علایق محدود و تکراری

اختلال در ارتباط و تعامل اجتماعی

1- نارسایی‌های پایدار در ارتباط و تعامل اجتماعی در موقعیت‌های گوناگون در گذشته یا در حال حاضر که به شرح زیر مشخص می‌شود: 

نقص و مشکل در روابط رو‌ در روی اجتماعی هیجانی مانند ناتوانی در گفت و گوی عادی رو در رو، کاهش ابراز و بیان علایق و عواطف، ناتوانی در پیش قدم شدن در تعامل‌های اجتماعی

نارسایی رفتارهای ارتباطی غیرکلامی مورد استفاده در تعاملات مانند حفظ تماس چشمی و زبان بدن و فقدان کامل حالات چهره‌ای (غم، شادی، خشم و…) و ارتباط غیرکلامی

مشکلاتی در برقرار کردن، حفظ و درک روابط. برای مثال مشکل در مشارکت در بازی، دوست یابی و علاقه نداشتن به همسالان

الگوی رفتاری تکراری

2- الگوی رفتاری و علایق محدود و تکراری که در حال حاضر یا بنا بر سابقه آشکار می‌شود. باید حداقل دو مورد از موارد زیر وجود داشته باشد:

حرکات، استفاده از اشیا، یا گفتار تکراری و کلیشه‌ای ( مثل ردیف کردن اشیا، پژواک گویی و گفتن مدام عبارات خاص)

علائق بسیار محدود و ثابت( دلبستگی شدید به اشیای غیر عادی، علائق اندک اما شدید و پافشاری فراوان در آنها) 

اصرار بر یکنواختی و عدم انعطاف کودک در کارهای مختلف( ناراحت شدن کودک از ایجاد تغییرات جزئی و کوچک در وسایل و کارها، تشریفات احوالپرسی خاص، اجبار در استفاده از یک مسیر ثابت و مصرف یک غذای بخصوص و یکسان به صورت هر روزه)

واکنش کمتر یا بیشتر از حد نرمال به محرک‌های حسی محیط ( مثل بی تفاوتی ظاهری به دما یا درد، واکنش نامطلوب و غیر عادی به صداها یا جنس و بافت های مختلف لباس و اشیا، شیفتگی دیداری و یا اجتناب از نور در محیط)

نکات قابل توجه‌‌ای در تشخیص گذاری که باید به آنها توجه شود:

دقت کنید ممکن است راهبردها و مواردی که طی دوره ‌های زندگی به کودک آموزش داده می‌شود موجب پنهان ماندن علائم شود. همچنین برای تشخیص گذاری، نشانه‌ها باید موجب نقص بالینی قابل توجه در کارکرد اجتماعی و شغلی فرد شده‌ باشد.

کم توانی ذهنی یا MR

ارزیابی‌های هوشی مبتلایان اوتیسم نشان می‌دهد که بسیاری از این کودکان درجاتی از آسیب‌های ذهنی را دارا می‌باشند. تقریبا 75 درصد این کودکان عملکرد هوشی در حد کم توانی را نشان می‌دهند. همچنین اطلاعات همه‌گیر شناسی نشان می‌دهد که با کاهش بهره هوشی خطر  ابتلا به اتیسم بیشتر می‌شود.

صرع

مطابق با آمارهای موجود تقریبا از هر چهار کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، یک نفر دچار صرع می‌شود که اغلب در سنین اوایل طفولیت یا نوجوانی بروز می‌کند. تشنج و فعالیت های غیر طبیعی که در مغز ثبت می‌شود می تواند باعث از بین رفتن هوشیاری فرد شود.

اختلال کم توجهی و بیش فعالی یا همان ADHD

در DSM-5 امکان تشخیص همزمان بیش فعالی و اوتیسم فراهم شده است. 

بیماری‌های جسمی

تعدادی از بیماری‌ها مثل عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی و سایر عفونت‌ها بالاتر از حد مورد انتظار است. همچنین نشانه‌های گوارشی مثل یبوست و اسهال متناوب در این کودکان شایع می‌باشد.

در DSM-4 یک دسته اختلالات وجود داشت به نام نافذ رشد که چون ناهنجاری‌ها و اختلالات مشترکی داشتند و جنبه‌های مختلف زندگی کودک را تحت تاثیر می‌گذاشتند به این نام نامگذاری شدند. اختلالات نافذ رشد شامل دسته‌بندی‌های زیر می‌باشد که آنها را به صورت مختصر معرفی می‌کنیم: 

اختلال آسپرگر

این دسته که اوتیسم با عملکرد برتر نیز نامگذاری می‌شوند در مقایسه با کودکان اوتیسم از گفتار و زبان طبیعی‌تر و نیز مشکلات اجتماعی خفیف تری برخوردارند. نمرات هوش کلامی این افراد برتر از هوش غیرکلامی اینهاست. علائم این کودکان تا قبل از سنین مدرسه به سختی تشخیص داده می‌شود. با ورود کودک آسپرگر به مدرسه مشکلات ارتباطی و تعاملی بیشتر مشهود می‌شود. بعضا علائم وسواس و نظم و ترتیب در بسیاری از امور و انعطاف پذیری کم در آنها به چشم می‌خورد. ممکن است کودک آسپرگر علاقه خاصی به حیطه‌های نجوم، باستان شناسی و جغرافیا نشان دهد.

اختلال رت

علی رغم اینکه در ویرایش جدید این اختلال حذف شده است اما همچنان در میان تشخیص‌هایی که گذاشته می‌شود، از این مورد استفاده می‌شود. این اختلال تنها در دخترها دیده می‌شود. کودکان رت بعد از یک دوره شش ماهه رشد نرمال پسرفت رشدی می‌کنند و بین شش تا 18 ماهگی علائمی شبیه به اوتیسم نشان می‌دهند و حتی بعضا به اشتباه اوتیسم تشخیص داده می‌شوند. شیوع آن حدود شش تا هفت مورد در هر 100000 دختر می‌باشد. علائم بیشتر به شکل پیچاندن دست‌ها دور هم، کندی در حرکات، عدم تعادل راه رفتن و کاهش اندازه دور سر مشاهده می‌شود.

علائم اوتیسم از زبان کارشناسان حامی

اختلال فروپاشنده دوران کودکی

بسیار نادر با شیوع حدود دو در هر 100000 کودک مبتلا به اوتیسم می‌باشد. ابتلای پسرها حدود 4 تا 8 برابر بیشتر از دخترها می‌باشد. اختلال در این کودکان پس از دو تا چهار سال رشد طبیعی و با نمودهایی از آبله مرغان و عفونت‌های ویروسی شروع می‌شود. کودک به دنبال این عارضه در گفتار و توانایی‌های شناختی دچار پسرفت می‌شود.

عوامل ژنتیک

طبق بررسی‌هایی که بر روی خانواده‌های کودکان اوتیسم انجام شده است، خویشاوندان درجه یک آنها در رفتار و تعاملات اجتماعی دچار نقص می‌باشند؛ اما این نقایص در حدی نیست که کارکردهای فرد را مختل کند. همچنین میزان بروز این اختلال در خواهر و برادران کودکان اتیسم حدود 50 درصد بیشتر از میزان بروز آن در جمعیت عادی می‌باشد. سندرم X شکننده یک بیماری ژنتیکی است که با اوتیسم ارتباط دارد و حدود یک درصد کودکان اوتیسم مبتلا به این سندرم هستند.

عوامل بیوشیمیایی

در سال‌های اخیر افزایش میزان سروتونین( یک انتقال دهنده عصبی) پلاسما در بسیاری از کودکان اوتیسم گزارش شده است. همچنین گفته می‌شود در بسیاری از اتیسمی‌ها میزان دوپامین در مایع مغزی نخاعی افزایش می‌یابد.

عوامل نوروآناتومی

براساس مطالعات MRI افراد اوتیسم، حجم مغز آنها به صورت کلی افزایش می‌یابد. بیشترین افزایش حجم در لوب پس سری مغز رخ می‌دهد. افزایش حجم مغز سه دلیل احتمالی دارد:

الف) افزایش احتمالی بافت غیر عصبی مغز

ب) کاهش مرگ سلول‌های عصبی مغز

ج) افزایش عصب زایی

همچنین سیستم هیپوکامپ که در یادگیری و حافظه نقش دارد در اوتیسم دچار آسیب می‌شود. آسیب هیپوکامپ توجیه کننده رفتارهای کلیشه‌ای و خودتحریکی و بیش فعالی کودکان اوتیسم می‌باشد.

بسیاری از کودکان اتیسم حرکات کلیشه‌ای و یکنواختی در یک عضو خاص از بدن نشان می‌دهند و یا حرکاتی که یکی از حواس آنها را درگیر کند، انجام می‌دهند. بعضا محققین این رفتارهای کلیشه‌ای را به وجود نارسایی‌های حسی ارتباط می‌دهند. برای مثال کودکی که در حس لامسه اختلال دارد، رفتار کلیشه‌ای به صورت خراشیدن پوست با دست یا اشیا و مالش پوست را نشان می‌دهد.

بخش اول:	بخش دوم:
سوالاتی درمورد ویژگی‌های رشدی و رفتاری کودک که از والدین پرسیده می‌شود و شامل آیتم‌های گوناگون است.	سوالاتی مربوط به متخصص بالینی هست که با توجه به گزارشات والدین و از طریق مشاهده کودک را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

آزمون دیگری که در ارزیابی کودکان اوتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد، آزمون CARS می‌باشد که برای کودکان بالای 2 سال طراحی شده است. در این آزمون نیز درمانگر کودک را مورد مشاهده قرار می‌دهد و همچنین اطلاعاتی را از طریق والدین بدست می‌آورد. ویژگی خاص این آزمون این است که کودک را در مقایسه با سایر همسالان مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این آزمون 15 آیتم دارد که بر اساس سطح کودک نمره دهی می‌شود.

ما سال‌ها در کلینیک حامی، با تیمی از حرفه‌ای‌ترین متخصصین اوتیسم، پذیرای کودکان مبتلا به اوتیسم و خانواده‌ی آن‌ها بوده‌ایم.
جهت دریافت نوبت کاردرمانی، گفتاردرمانی، بازی درمانی و کلاس‌های گروهی، با شماره‌های کلینیک تماس بگیرید.

خدماتی که کلینیک های توانبخشی به این کودکان ارائه می‌دهند، شامل موارد زیر است: 

موسیقی سرشار از عوامل ارتباطی است. در جلسات موسیقی درمانی کودک به ناگزیر با چند عامل ارتباط برقرار می‌کند:

• ارتباط با همسالان در گروه
• ارتباط با ابزارآلات موسیقی
• ارتباط با درمانگر
• ارتباط با موسیقی

• ایجاد آرامش
• بهبود توجه و تمرکز
• تقویت حرکات اندام‌ها
• و…

بسته به اینکه چه هدفی مدنظر باشد جایگاه‌های گوناگونی از بدن و با تکنیک‌های متفاوتی تحت ماساژ قرار می‌گیرند. ماساژ از طریق تکنیک‌های مختلف و به صورت لمس فشاری، دورانی و… توسط درمانگر مربوطه انجام می‌شود.

داروهای آنتی سایکوتیک‌: بیشترین دسته داروهایی که در درمان اوتیسم مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته‌اند. تجویز این داروها در دوز پایین می تواند رفتارهای کلیشه‌ای و بی قراری این کودکان را کم کند. تعدادی از این داروها به شرح زیر است:

ریسپریدون

در کاهش پرخاشگری و خودآزاری موثر می‌باشد و همچنین رفتارهای قابل قبول اجتماعی را در کودک افزایش می‌دهد. اثرات جانبی مثل سرگیجه و ناآرامی و افزایش وزن اثرات نادری هستند که ممکن است به دنبال مصرف این دارو تظاهر یابند.

هالوپریدول

رفتارهای بیش فعالی و تحریک پذیری را خیلی خوب کنترل می کند؛ اما به دلیل عوارض بسیار وخیم و جدی این دارو دیگر به عنوان درمان اوتیسم انتخاب نمی‌شود.

اولانزاپین

در جهت کنترل پرخاشگری و رفتارهای خودآزاری تجویز می‌شود. شایع ترین عوارض جانبی آن افت فشار خون و افزایش وزن است. ضمن اینکه اخیرا مطالعاتی در زمینه کاربرد اولانزاپین در کودکان اوتیسم انجام نشده‌است.

چند راهکار جهت مقابله با استرس در خانواده:

پذیرش کودک: خانواده باید کودک را با همه مشکلاتش و تفاوت‌هایی که با سایر کودکان دارد بپذیرد و به دنبال اطلاعات درباره نحوه آموزش و چگونگی رفتار مناسب با کودک باشد. در این مورد، کمک گرفتن خانواده از یک روانشناس و مشاور مفید است.

ارتباط با جمع خانواده‌های دارای کودک مبتلا به اوتیسم: گروه‌هایی که از خانواده‌های افراد اوتیسم تشکیل می‌شوند علاوه برحمایت‌های عاطفی که از یکدیگر انجام می‌دهند، تجارب خود در زمینه مشکلات مختلف و مشاوره‌ها و مسائل اوقات فراغت را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند.

رابطه موثر با جامعه: اعضای خانواده باید با اعتماد به نفس، باور و احترام به خود با جامعه و بستگان ارتباط برقرار کنند. والدین باید با اعتماد، صمیمیت و صداقت با دیگران برخورد کنند و خواسته‌های خودشان را بیان کنند و حمایت‌های دیگران را بپذیرند.

نباید در رفتارهای این افراد دودلی و تردید مشاهده شود. هرچه خانواده از طرف دیگران حمایت‌ها و احترام و پذیرش بیشتری دریافت کند، از میزان فشار روانی آنها کاسته می‌شود.

محبت به کودک: سعی کنید کودک را دوست داشته باشید و به او محبت کنید. برای رسیدگی به کودک تقسیم مسئولیت و وقت کنید.

به امید رشد و سلامتی همه کودکان دنیا

برای تعیین نوبت توانبخشی اوتیسم، با شماره های کلینیک در تماس باشید.