احتمالا وقتی صحبت از بیماری خود ایمنی میشود، بیماری ام اس در ذهن شما تداعی میگردد اما بیماری خودایمنی دیگری نیز به نام گلین باره وجود دارد که به اندازه بیماری ام اس شایع نیست. گیلن باره، اختلالی خودایمن و التهابی است که میتواند سر و گردن تا نوک انگشتان را درگیر کند و حتی باعث فلج عضلات مختلف بدن بشود. یکی از درمانهای مهم این بیماری، کاردرمانی گیلن باره است که تا میزان زیادی سبب بهبودی فرد مبتلا میشود. در این نوشتار به مطالعه نقش کاردرمانی در این بیماری میپردازیم.
بیماری گیلن باره چیست؟
بیماری گیلن باره، یک بیماری خودایمنی و عصبی_عضلانی است که میتوان گفت نسبتا شایع نیست. این بیماری که با درگیری و حمله به اعصاب محیطی همراه است در اغلب موارد به دنبال یک عفونت حاد ویروسی و باکتریایی که در معده یا روده وجود دارد، مثل اسهال، آنفلوآنزا و… ایجاد میشود.
چه زمانی باید به وجود گیلن باره شک کنیم و به متخصص مراجعه کنیم؟
یک بیمار مبتلا به گیلن باره با توجه به نوع بیماری علائم مختلفی را تجربه میکند. علائم کلی این بیماری شامل موارد زیر میشود:
- ضعف در شانه، بازو، دست و…
- درد و خستگی
- احساس گزگز و مور مور شدن در انگشتان و مچها
- فلج عضلات تنفسی
- فقدان حس در انگشتان دست و پا
- اختلال در گفتار
- اختلال در جویدن و بلع
- اختلال در عملکرد مثانه و روده
- ناتوانی در جا به جایی و راه رفتن
- اختلال بینایی مثل دوبینی
- اختلال در ضربان قلب و فشار خون
این بیماری، یک بیماری با فوریت پزشکی است. پس نشانهها را جدی بگیرید و با مشاهده طولانی شدن علائم به متخصصان مغز و اعصاب مراجعه کنید و در ادامه جهت درمان به متخصصان کاردرمانی گیلن باره مراجعه کنید.
گیلن باره به چند شکل دیده میشود؟
افراد مبتلا به گیلن باره همه علائمی را که در بالا ذکر شد، تجربه نمیکنند و کاردرمانی در گیلن باره بسته به نوع درگیری فرد مدخله میکند. انواع این بیماری بر اساس نشانههای آن به ۴ دسته تقسیم میشود:
- پلی رادیکولو نوروپاتی میلین زدایی التهابی حاد (CIDP)
شایعترین نوع درگیری است که در آن آسیب به غلاف میلین وارد میشود و از مهمترین نشانه آن ضعف عضلانی است. ضعف عضلانی از قسمت پایین بدن شروع میشود و تا قسمتهای بالایی گسترش پیدا میکند.
- سندرم میلر فیشر
در این نوع، بیحرکتی و ضعف از چشمها شروع میشود. هرچند در بیشتر موارد ضعفی مشاهده نمیشود اما در راه رفتن اختلالاتی به وجود میآید.
در این سندرم به اعصاب جمجمه آسیب وارد شده است.
- نوروپاتی حاد آکسون حرکتی
به آن سندرم فلجکننده چینیها نیز گفته میشود که ضعف عضلانی بدون علائم حسی در آن مشهود است.
در اینجا آسیب به خود آکسون سلول عصبی وارد شده است.
- نوروپاتی حاد آکسون حسی_حرکتی
در آخرین نوع از گیلن باره ضعف عضلانی شدید مخصوصا در گلو، صورت، گردن و شانه با بیحسی همراه میشود.
گیلن باره چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص این بیماری به علت تشابه نشانهها با سایر بیماریهای نوروپاتی و میوپاتی کمی سخت است. متخصصان در کنار شرح حال گیری از فرد برای بررسی سابقه عفونت، واکسیناسیون، استفاده از الکل، در معرض سموم بودن و…از تستهای زیر برای تایید یا رد بیماری استفاده میکنند و سپس به کاردرمانی گیلن باره ارجاع میدهند:
- نوار عضله
این تست با بررسی فعالیت الکتریکی عضله کمک میکند که پزشک تشخیص بدهد که ضعف عضله منشا عصبی دارد یا منشا عضلانی.
- سوراخ بین کمری
در این آزمایش مایع مغزی نخاعی از کمر کشیده میشود و میزان پروتئین موجود سنجیده میشود. در افراد مبتلا به گیلن باره مقدار پروتئین بیشتر از میزان نرمال است.
- هدایت عصبی
این تست، واکنش اعصاب و عضلات نسبت به محرکهای الکتریکی را میسنجد.
آیا گیلن باره درمانی دارد؟
خط اول درمان این بیماری، درمان پزشکی است که شامل موارد زیر میشود:
- تعویض پلاسما: گفتیم که این بیماری خودایمنی است. یعنی بدن پروتئینهایی تولید میکند که به سیستم عصبی بدن حمله میکند. تعویض پلاسما میتواند باعث حذف این پروتئینها بشود و در روند بهبودی بیماری نقش زیادی داشته باشد.
- تزریق ایمونوگلوبولین: ایمونوگلوبولین میتواند تولید کنندههای پروتئینهای مخرب را از بین ببرد.
انتخاب روش درمان پزشکی کاملا به شرایط بیماری و نظر پزشک بستگی دارد و هیچکدام به خودی خود بر دیگری ارجحیت ندارد.
در کنار درمان پزشکی، توانبخشی بسیار مهم و ضروری است که وضعیت فرد رو به افول نرود و از آسیبهای بیشتر جلوگیری شود. درمان توانبخشی و کاردرمانی گیلن باره را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
کاردرمانی گیلن باره چه اهدافی را دنبال میکند؟
هدف کلی کاردرمانی در همه بیماریها این است که فرد با توجه به شرایط خود، نوع بیماری و شدت آن تا جای ممکن به استقلال در عملکردهای خود از مراقبتهای فردی تا حفظ شغل برسد. در کاردرمانی گیلن باره اهداف اختصاصی زیر نیز دنبال میشود:
- جلوگیری از خستگی: این هدف با استفاده از استراتژیهای جبرانی مثل تکنیکهای حفظ انرژی و سادهسازی فعالیتها انجام میگیرد.
- افزایش قدرت عضلانی
- افزایش دامنه حرکتی
- بهبود فعالیتهای خودمراقبتی فرد مثل لباس پوشیدن، حمام کردن و…
- جلوگیری از زخم بستر که در کاردرمانی برای این بیماری با پوزیشندهی درست بیمار و تغییر مرتب پوزیشن انجام میگیرد.
- بهبود تعادل مخصوصا هنگام جا به جایی و راه رفتن
کاردرمانی گیلن باره در درمان بیماری چه نقشی دارد؟
اول از همه باید توجه کنیم که مداخلات کاردرمانی در روند بیماری در جهت کاهش علائم و کسب حداکثر استقلال ممکن برای فرد است.
کاردرمانی در گیلن باره ۳ فاز را در نظر میگیرد و در هر فاز با توجه به علائم موجود توانبخشی را در پیش میگیرد.
فاز اولیه (فاز حاد)
این مرحله حداکثر ۴ هفته زمان میبرد و بیمار بیشترین شدت علائم را در فاز حاد تجربه میکند.
بیشترین تمرکز کاردرمانی برای گیلن باره در فاز اولیه بر بهبود مشکلات تنفسی است و به همین دلیل کاردرمانی گیلن باره در بخشهای تحت مراقبت این بیماران تمرینات تنفسی را به صورت منظم برای بیمار انجام میدهد. در برخی موارد استفاده از دستگاههای تنفسی مثل ونتیلاتور نیز مورد نیاز است.
فاز میانی (تثبیت)
هرچند بیمار از لحاظ پزشکی در وضعیت پایداری است اما درد زیادی را در این مرحله تجربه میکند که نیاز به مداخلات درد در کاردرمانی دارند. در این فاز تجویز آتل نیز برای بهبود وضعیت اندام و مفاصل صورت میگیرد.
فاز توانبخشی مداوم
پس از بهبودی نسبی از بیماری و ثابت ماندن شرایط فرد، کاردرمانی در گیلن باره باید به صورت درازمدت پیگیری شود. بهبودی از سر و گردن شروع میشود و به قسمتهای پایینی اندام گسترش مییابد.
کاردرمانی در گیلن باره آموزشهای مختلفی در همه ابعادی که تحت تاثیر بیماری قرار گرفتهاند به بیمار میدهد. از جمله: آموزش مهارتهای سطح بالاتر مثل راه رفتن، جا به جایی از پلهها و …
هرچند بیماری گیلن باره پیشآگهی خوبی دارد و بیشتر از ۸۰ درصد افراد مبتلا بهبود پیدا میکنند اما عوارض و علائم ناشی از آن نیاز به توانبخشی از جمله کاردرمانی دارد. توانبخشی میتواند از ۲ هفته تا ۲ سال با توجه به فاز بیماری زمان ببرد. توجه کنیم که به تاخیر انداختن توانبخشی میتواند آسیبهای غیرقابل جبرانی مثل فلج عضلانی و خفگی منجر به مرگ را به دنبال داشته باشد.
0 دیدگاه