تزریق بوتاکس در کودکان مبتلا به فلج مغزی (CP) به‌عنوان یک روش درمانی مؤثر برای کاهش اسپاستیسیته و بهبود عملکرد عضلات، مورد توجه بسیاری از متخصصان قرار گرفته است. فلج مغزی با ایجاد سفتی عضلات و محدودیت حرکتی می‌تواند به بروز مشکلات ساختاری و حرکتی در کودکان منجر شود. بوتاکس، با خاصیت شل‌کنندگی موقت عضلات، به تسهیل حرکات و پیشگیری از بدشکلی‌های اسکلتی کمک میکند. در این مقاله به بررسی نحوه عملکرد، فواید، و چالش‌های استفاده از بوتاکس در مدیریت علائم کودکان فلج مغزی خواهیم پرداخت.
بوتاکس چیست و چگونه کار میکند؟
بوتولینوم توکسین نوع A، که بیشتر با نام “بوتاکس” شناخته می‌شود، نوعی سم است که توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید می‌شود. این سم بسیار قوی است و تنها در دوزهای کنترل‌شده برای درمان‌های پزشکی مانند کاهش اسپاسم‌های عضلانی استفاده می‌شود. وقتی بوتاکس تزریق می‌شود، به عضله جذب شده و باعث مسدود شدن پیام‌های عصبی به عضله می‌شود. در نتیجه، عضله به‌طور موقت برای حدود ۳ تا ۶ ماه ضعیف یا فلج می‌شود.
در ایران، بوتولینوم توکسین نوع A با برندهای مختلفی مانند “دیسپورت” (فرانسوی)، “نورونوکس” (کره‌ای)، “زئومین” (آلمانی)، “مصپورت” (ایرانی)، و برخی برندهای چینی در دسترس است. هر برند ویژگی‌های خاص خود را دارد و انتخاب بهترین گزینه به نظر پزشک بستگی دارد.
کودکان مبتلا به فلج مغزی به‌خاطر اسپاستیسیته عضلات، از جمله کسانی هستند که می‌توانند از تزریق بوتاکس برای بهبود شرایط عضلانی بهره ببرند.
فواید تزریق بوتاکس برای کودکان فلج مغزی
تزریق نوروتوکسین‌ها به کودکان مبتلا به فلج مغزی با دو هدف اصلی انجام می‌شود:
1. برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت عضلانی اسکلتی بدن : همانطور که می دانید به علت وجود اسپاستی سیتی یا سفتی عضلات و محدودیت آزادی حرکات مفاصل و نیز فرآیند طبیعی رشد (قد کشیدن) به همراه کوتاهی عضلات امکان بدشکلی استخوانی و مفصلی و حتی دررفتگی لگن در کودکان سی پی محتمل است. لذا گاهی اوقات پزشک متخصص برای پیشگیری از بروز این بدشکلی ها اقدام به تزریق بوتاکس می نماید.
2. برای کاهش اسپاستی سیتی، عضلات درجهت تسهیل مراحل رشدی و مهارت آموزی مغز : گاهی اوقات وجود سفتی عضلانی، مانع کسب یا بروز مهارتهای حرکتی و تاخیر در رشد کودکان فلج مغزی می گردد. به عنوان مثال، کودک فلج مغزی که در مرحله حرکتی چهار دست و پا قرار دارد، اما سفتی عضلات پشت ساق و یا پشت ران مانع ایستادن وی و کسب مرحله حرکتی ایستادن می شود ، در این شرایط نیز پزشک متخصص با تزریق بوتاکس ، روند کسب آن مهارت را تسهیل می نماید. گفتنی است با همه این شرایط تصمیم گیری برای تزریق به عهده پزشک متخصص با مشورت کاردرمانگر کودک فلج مغزی خواهد بود.
به طور دقیق‌تر از جمله مهم‌ترین فواید بوتاکس در این کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود قابل توجه راه رفتن و ایستادن
- افزایش دامنه حرکتی مفاصل
- کاهش اسپاستیسیته و سفتی عضلات
- تسهیل انجام فعالیت‌های روزمره زندگی مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و بازی کردن
- تسکین درد کودکان فلج مغزی ناشی از اسپاستیسیته و گرفتگی عضلات
- افزایش تحمل و سازگاری با استفاده از بریس و ارتوز
- به تاخیر انداختن جراحی
بوتاکس از چه سنی برای کودکان فلج مغزی تزریق می شود؟
پاسخ به این سؤال یک جواب قطعی و مشخص نیست و کاملا بستگی به شرایط کودک فلج مغزی دارد ؛ شدت آسیب مغزی ، نوع آن و سطح عملکردی حرکات درشت کودک فلج مغزی در تصمیم گیری و استدلال بالینی پزشک متخصص تاثیرگذار می باشد. نکته دیگر میزان دریافت خدمات کاردرمانی و مراقبت های خانواده در پیشگیری و جلوگیری از عوارض اسکلتی کودک هم تأثیر بسزایی دارند.
چند بار می‌توان برای کودک فلج مغزی بوتاکس تزریق کرد؟
در مورد تعداد دفعات تزریق بوتاکس اختلاف نظر وجود دارد. اوایل حضور این دارو در مجامع درمانی غالبا محدودیتی برای تزریق مطرح نبود و حتی مواردی مشاهده می شود که هر سه ماه یک بار این تزریق انجام شود، اما تدریجا و با گسترش و توسعه پژوهش ها در این زمینه، مصرف بوتاکس محدودتر شد و در گایدلاین‌ها (راهنماهای تجویز) محدودیت‌هایی اعمال گردید. علت این محدودیت ها وجود نشانه هایی از آسیب بافت عضلانی در تکرار بیش از حد تزریق و از دست دادن خاصیت انقباضی عضله بود که متخصصین را به سمت مدیریت تجویز و تزریق این دارو سوق داد. در حال حاضر برخی متخصصین تمایل زیادی به استفاده از بوتاکس برای کودکان فلج مغزی ندارند و در موارد ضروری سالی یکبار و نهایتاً سه بار از تزریق بوتاکس استفاده می کنند. ذکر این نکته ضروری است که در علوم پزشکی استثنا همیشه وجود داشته و ممکن است بسته به استدلال بالینی پزشک در مواردی تزریق بوتاکس به دفعات بیشتری انجام گیرد.
آیا تزریق بوتاکس برای کودک فلج مغزی می‌تواند جایگزینی برای جراحی باشد؟
الزاما خیر. اینکه یک کودک فلج مغزی به جراحی نیاز پیدا کند یا خیر به شرایط مختلفی منجمله شدت ضایعه، سن کودک و کیفیت و کمیت مراقبت‌‍ها و اقدامات توانبخشی بستگی دارد. تزریق بوتاکس یکی از اقدامات انجام شده برای پیشگیری از عوارض اسکلتی عضلانی اختلال فلج مغزی است که در موارد خفیف فلج مغزی و مواردی که مراقبت مناسب و توانبخشی بموقع دریافت کرده اند، بعضاً باعث حذف عمل جراحی از پروسه درمانی کودک فلج مغزی شده است. البته باید بدانیم که گاهی اوقات تزریق بوتاکس برای به تاخیر انداختن جراحی تا سن مطلوب هم استفاده می شود.
بوتاکس توسط چه متخصصی برای کودک فلج مغزی تزریق می‌شود؟
در نظام سلامت ایران، افراد صاحب صلاحیت برای تزریق بوتاکس به کودک فلج مغزی این افراد می باشند:
۱- پزشک متخصص ارتوپدی اطفال
۲- پزشک متخصص مغز و اعصاب اطفال
۳- پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
نویسنده این مطلب در مقام تأیید یا رد صلاحیت متخصصین فوق نمی باشد و تنها نظر شخصی و تجربه خویش را به اشتراک می‌گذارد. از نظر بنده، پزشک متخصص ارتوپدی اطفال گزینه مناسب‌تری می باشد چرا که به علت ذات تخصص خود و انجام جراحی‌های متعدد روی عضلات، آشنایی بیشتر و بهتری روی عضلات داشته و نیز چون در آینده به احتمال زیاد باید جراحی کودک فلج مغزی شما را نیز انجام دهد، بهتر است تزریق را هم خود این متخصص انجام دهد تا در زمان تأثیر بوتاکس بتواند تحلیل بهتری از خنثی شدن عملکرد عضلات اسپاستیک داشته باشد و این تحلیل در استدلال بالینی ، برای عمل جراحی به کمک وی بیاید.
بوتاکس برای کودک فلج مغزی بهتر است با بیهوشی انجام شود یا بدون بیهوشی؟
هریک از این روش‌ها مزایا و معایبی دارند. تزریق بوتاکس بدون بیهوشی هزینه کمتری دارد و عوارض احتمالی بیهوشی را نخواهد داشت، اما دقت تزریق کمتر است و کودک فلج مغزی به علت تزریق‌های متعدد اذیت خواهد شد. اما در تزریق بوتاکس با بیهوشی، دقت تزریق بالاتر رفته و کودک فلج مغزی دردی احساس نخواهد کرد ولی هزینه بیمارستان و بستری و ریسک بیهوشی از معایب آن است. در نهایت این والدین کودک فلج مغزی هستند که با دانستن این مزایا و معایب انتخاب خواهند نمود.
جمع بندی تزریق بوتاکس برای کودکان فلج مغزی
در مجموع، تزریق بوتاکس به‌عنوان یک راهکار مؤثر و کم‌تهاجمی برای کاهش اسپاستیسیته و بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به فلج مغزی شناخته می‌شود. با تسهیل حرکات عضلانی و کاهش درد، این روش می‌تواند به دستیابی به مهارتهای حرکتی بهتر و پیشگیری از مشکلات ساختاری کمک کند. با این حال، تصمیم‌گیری برای استفاده از بوتاکس باید با دقت و با مشورت پزشکان متخصص انجام شود، زیرا هر کودک شرایط منحصر به فردی دارد و اثربخشی و ایمنی این درمان نیازمند ارزیابی دقیق است.
0 Comments