تمرینات درمان آبریزش دهان در کودکان سی پی + عکس

یکی از مشکلات شایعی که کودکان فلج مغزی با آن درگیر هستند، آبریزش دهان در کودکان سی پی است. اگر کودکتان دچار آبریزش دهان مزمن است، پیگیری و تلاش برای شناخت علت آن و راه های درمانش اهمیت زیادی دارد. در این مطلب سعی کردیم به تمامی سوالات و دغدغه های شما درمورد آبریزش دهان کودکان سی پی پاسخ دهیم و تمریناتی برای درمان این مشکل ارائه کنیم. با ما همراه باشید.

تفاوت میان آب‌ریزش دهان طبیعی و آب‌ریزش دهان کودکان سی پی چیست؟

آب‌ریزش دهان یا سیالوره به شرایطی گفته می‌شود که آب دهان و بزاق فراتر از سطح دهان رفته و باعث خیسی اطراف لب‌ها، گردن و لباس فرد می‌شود.

کودک نوزاد شما از بدو تولد آب‌ریزش دهان را تجربه می‌کند که به‌علت عدم کنترل نوزاد روی ماهیچه‌های لب، دهان و زبان رخ می‌دهد و امری طبیعی است؛ اما میزان آن در سایر کودکان، نسبت به کودکان مبتلا به سی پی ممکن است متفاوت باشد.

انواع آبریزش دهان کودکان سی پی

طبق آمار ۲۵ تا ۳۰ درصد کودکان سی پی آب‌ریزش دهان دارند که درجات مختلفی دارد. دو نوع آب‌ریزش دهان وجود دارد:

• آب‌ریزش دهان قدامی: اگر دور لب‌ها، گردن و لباس فرزندتان دائم خیس است، آب‌ریزش دهانش از نوع قدامی است.

این نوع زمانی رخ می‌دهد که کودکتان قادر به قورت دادن آب دهانش نیست.

• آب ریزش دهان خلفی: گاهی کودک دچار آب‌ریزش دهان است اما بزاق به‌جای خارج شدن از دهان یا رفتن به مری و معده، وارد ریه می‌شود.

این اتفاق ممکن است آسپیراسیون را به‌همراه داشته باشد که بسیار خطرناک است.

توصیه های گفتاردرمانی:

اگر آب‌ریزش دهان کودکتان خیلی زیاد است دو نکته اهمیت دارد:

• پوزیشن کودکتان را کنترل کنید تا آسپیره نکند. یعنی وضعیت سر و گردن و نشستن باید کنترل شود.
• خالی کردن ترشحات دهانی و پشت حلقی با پوآر می‌تواند کمک‌کننده باشد.

برای انجام این موارد حتماً از درمانگرتان مشورت بگیرید تا جزئیات انجام این روش‌ها را بیاموزید.

علت آبریزش دهان در کودکان فلج مغزی چیست؟

علل آب‌ریزش دهان قبل‌از سن ۴ سالگی و بعد از آن متفاوت است. در ادامه این علل را به تفکیک بیان می‌کنیم.

• علل رشدی
• علل فیزیولوژیک:
  • دندان در آوردن
  •  حالت تهوع
  •  تغذیه و خوراکی ها (مثل خوراکی های ترش که تولید بزاق را بیشتر می کنند.)
  • محرک های احساسی

• مشکلات سیستم عصبی مرکزی و آسیب ماهیچه ها
• ناتوانی ذهنی
• ضایعه دهانی حلقی (اوروفارنکس)
• رفلاکس معده و مری 
• داروها

• اختلالات در بلعیدن
• اختلالات حسی دهانی
• مشکل هدایت آب دهان به پشت گلو
• مشکلات آناتومیکی مثل بی‌ثباتی فک
• بسته شدن نامناسب و ناقص دهان
• عدم کنترل سر و وضعیت نامناسب جسمی
• کمبود حس اطراف دهان
• تنفس از طریق دهان
• بیرون زدگی زبان
• هیجان و اختلال در تمرکز
• برخی داروها نیز ممکن است تولید بزاق را در کودک مبتلا به فلج مغزی افزایش دهد. مخصوصاً بنزودیازپین ها.

 قبل‌از بررسی راه‌های درمانی لازم است به این سوال پاسخ دهیم که:

آب‌ریزش دهان در میان سایر مشکلات شاید بی‌اهمیت جلوه کند؛ اما درمان و مداخله آب‌ریزش دهان متوسط و شدید مزمن اهمیت بسیاری دارد.
در ادامه به دلایل آن می‌پردازیم:

• در سطح جسمی:
  • مشکلات و حساسیت‌های پوستی
  •  کم‌آبی
• در سطح اجتماعی:
  • ممکن است منجر به خجالت یا انزوا و گوشه‌گیری اجتماعی شود.
• آبریزش دهان ممکن است منجر به بوی نامطبوع شود که خود کاهش اعتمادبه‌نفس را به‌همراه دارد.

•  مشکلات زیبایی 
• مشکلات بهداشتی (تسهیل انتقال عفونت)

آن‌چه مشخص است اثربخشی این مداخلات روی کم کردن آب‌ریزش دهان است.

چه کسی آبریزش دهان کودکان فلج مغزی را درمان می‌کند؟

گفتاردرمانی: بخش عمده‌ی فعالیت‌های لازم برای درمان آب‌ریزش دهان در کودکان فلج مغزی برعهده گفتاردرمانی است. گفتاردرمانگران با وضعیت دهی مناسب، ماساژ، تحریکات دهانی و… این مشکل را کاملاً درمان کرده یا تا حد زیادی کاهش می‌دهند. مطالعه مقاله گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی اطلاعات مفیدی در اینباره به شما خواهد داد.
کاردرمانی: همانطور که گفتیم وضعیت دهی مناسب به تنه و سر و گردن کودک اهمیت زیادی در کنترل بزاق دارد. از این رو جهت بهبود وضعیت تنه و سر و گردن، کودک به کاردرمانی هم نیاز دارد. دو مقاله کاردرمانی ذهنی کودکان و کاردرمانی جسمی کودکان اطلاعات مفیدی درباره کمک های این روش به کودک خواهند داد.
پزشک، متخصص اطفال، دندان‌پزشک، جراح گوش و حلق و بینی و سایر تخصص‌های مرتبط: درصورت نیاز جهت دارودرمانی یا حل مشکلات دندانی، ضایعات دهانی حلقی و… می‌توان از این متخصصین بهره برد.

برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌کنیم مقاله کاردرمانی فلج مغزی را مطالعه نمائید.

ارزیابی و معاینه آبریزش دهان کودک

در مرحله اول مدیریت آب‌ریزش دهان کودکان سی پی، ارزیابی و تاریخچه گیری انجام می‌شود.
در طی این فرایند پزشک یا درمانگر به بررسی تمام جوانب فرایند رشدی کودک می‌پردازد و مواردی را بررسی می کند. ازجمله:

• وضعیت جسمی
• داروهای مصرفی
• سلامت دهان و دندان
• مشکلات گوارشی ( رفلاکس های گوارشی و مشکلاتی مثل یبوست حائز اهمیت است)
• اعصاب صورت

در مرحله بعد میزان مشکل را می‌سنجند. این سنجش می‌تواند از طریق مشاهده و یا گزارش والدین انجام شود.
دفعات تعویض لباس‌های خیس و نیاز به استحمام و تمیز کردن بزاق دهان می‌تواند نشان‌دهنده شدت مشکل کودک باشد.
در بحث مشاهده، گفتاردرمانگر وضعیت بلع ، خوردن و نوشیدن کودک سی پی را در حالت استراحت و یا هنگام انجام کار (زمانی‌که تمرکز روی خوردن ندارد) می‌سنجند.
در مرحله بعد معاینه بالینی صورت می‌گیرد. پزشک یا گفتاردرمانگر وضعیت سلامتی کودک را بررسی می‌کنند.
بیشتر تمرکز معاینه بر روی این موارد است: سلامتی دهان و دندان، وضعیت جسمی و عصبی، اعصاب صورت، بلع، وضعیت تنفس و…
پس‌از بررسی این موارد با پیدا کردن علت و شدت مشکل، مداخلات انجام می‌شود.
بحث تشخیص در این‌جا اهمیت زیادی دارد؛ چون مداخلات برای آب‌ریزش دهان قدامی و خلفی متفاوت است.
آب‌ریزش دهان خلفی، اغلب با دوره‌های تکرار شونده ذات الریه همراه است. ممکن است مشکلات تنفسی رخ دهد که استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها را به‌همراه داشته باشد.
بررسی این موارد به‌همراه مشکلات مزمن ریوی به تشخیص متخصصین کمک می کند.
در طی تشخیص و درمان ممکن است ارزیابی‌هایی با آندوسکوپی نیز انجام گیرد که بیشتر برای بررسی شرایط بلع است.

درمان آبریزش دهان

درمان آب‌ریزش دهان قدامی بر این اهداف تمرکز می‌کند:

1. افزایش توانایی کودک برای کنترل عضلات لب، گونه، فک، زبان و سایر ماهیچه‌هایی که در بلع دخیل هستند.
2. بهبود مشکلات حسی دهانی
3. آموزش مهارت‌هایی مثل پاک کردن آب دهان.
4. کاهش ترشحات بزاقی به وسیله دارو درمانی، بوتاکس و جراحی.

انواع روش های درمانی برای رفع آبریزش دهان کودکان سی پی

• اولین و مهم‌ترین اقدام گفتاردرمانی است. سپس:
• ممکن است آبریزش دهان کودکان فلج مغزی به دلیل مشکلات دندانی و لثه ها باشد، در این صورت با تشخیص پزشک به دندانپزشک ارجاع داده می شود.
• اگر ترشح مضاعف بزاق به علت مشکلات ناحیه ی حلق و لوزه های کودک باشد، متخصصین گوش و حلق و بینی درمان های لازم را انجام می دهند.
• ممکن است آبریزش دهان و عدم کنترل روی ماهیچه های لب و دهان بخاطر مشکلات سر و گردن فرد باشد، در این صورت کاردرمانگر به انجام مداخلات لازم می پردازند.
• کنترل تغذیه ی کودک می تواند به کاهش ترشح بزاق کمک کند. مواد غذایی ترش، اسیدی و الکل دار باعث افزایش ترشح بزاق می شوند.

13 راه کاهش و کنترل آب دهان کودکان سی پی در خانه

راه‌حل‌هایی که در ادامه بیان می‌شود به‌هیچ‌عنوان جایگزین مراجعه به متخصص نیست اما با مشورت با گفتاردرمانگر کودکتان، می‌تواند به‌عنوان مداخلات مکمل استفاده شود.
در ابتدا لازم است بهترین پوزیشن نشستن فرزندتان را پیدا کنید.
نحوه نشستن روی میزان تولید بزاق و کنترل روی آن تاثیر گذار است. به‌طوری‌که کودک سی پی باید به‌هنگام خوردن، نوشیدن و بلع راحت بنشیند و فشار مضاعفی را روی قسمت خاصی از بدنش حس نکند. کمرش صاف باشد و عمود بنشیند.
بعد از این مرحله می‌توان از تمرین‌هایی برای افزایش مهارت کودک در کنترل ماهیچه‌های صورت استفاده کرد.

1. آیسینگ (یخ زدن)

بستنی خوراکی محبوب بچه‌هاست و از طرفی استفاده ی درمانی هم دارد. ماساژ دادن اطراف دهان، لب‌ها و گونه‌های کودکان فلج مغزی با یخ یا بستنی باعث افزایش توانایی کنترلشان روی عضلات و کاهش ترشح بزاق خواهد شد.

برای این کار در ابتدا یخ را داخل یک پلاستیک تمیز قرار دهید. اطراف دهان را به‌صورت ساعت‌گرد و پادساعت‌گرد ماساژ دهید. سپس از کودکتان بخواهید لب‌هایش را حرکت دهد. برای مثال بخواهید لبخند بزند.

2. از مسواک برقی استفاده کنید.

استفاده از مسواک برقی باعث تحریک حواس و اعصاب در نواحی دهان می‌شود در نتیجه باعث افزایش کنترل کودک روی این نواحی خواهد شد.
اگر مسواک برقی ندارید می‌توانید از مسواک انگشتی استفاده کنید. ماساژ دادن و تحریک دندان و لثه‌ها می‌تواند باعث افزایش مهارت‌های کنترلی کودکان شود.
برای ماساژ گونه‌ها می‌توانید از ویبراتور های کوچک و یا قسمت پشتی مسواک‌های برقی استفاده کنید.

3. اطراف لب‌های کودک را ماساژ دهید.

برای اینکار لب‌های کودک را به‌آرامی با انگشتان خود بسته نگه دارید و با نوک انگشتان دست دیگر ضربه‌های آرام به اطراف لب‌ها وارد کنید.
این روش باعث افزایش آگاهی کودک نسبت‌به ماهیچه‌ها و عضلات اطراف دهان خواهد شد و کنترل بیشتر روی ماهیچه ها را به‌همراه خواهد داشت.

اگر کودکتان مشکل آسپیراسیون دارد می‌توانید از بازی‌های مختلفی استفاده کنید.

4. استفاده از آینه

یک آینه‌ی تمیز مقابل خود و کودکتان قرار دهید. برای جذابیت بازی می‌توانید از رژ لب‌های رنگی هم استفاده کنید. سپس از او بخواهید بر روی آینه بوسه بزند.

5. بازی با نی

استفاده از نی‌ها با سایزهای مختلف و تشویق کودک به مکیدن با نی باعث تقویت ماهیچه‌های دهان می‌شود. برای سخت‌تر کردن تمرین و از طرفی تشویق کودک می‌توانید از میلک شیک های غلیظ هم استفاده کنید.

6. سازهای بادی

استفاده از سازهای بادی نیز کمک‌کننده است. موسیقی، خود تشویق کننده ی کودک برای ادامه ی تمرین و لذت بخش شدن آن است.

7. بازی با حباب ساز

عمل دمیدن برای تقویت ماهیچه‌ها بسیار مؤثر است. برای اینکار می‌توانید از حباب سازی یا فوت کردن شمع‌ها استفاده کنید. از کودکتان بخواهید گونه هایش را باد کند و فشار هوا را بین دو طرف منتقل کند.

8. بازی مکیدن

با نی و تکه‌های کاغذ، بازی مکیدن را انجام دهید. می‌توانید یک مسابقه بین خود و کودکتان برگزار کنید تعداد کاغذهایی که با عمل مکیدن برداشته می‌شوند برنده را مشخص می‌کند.

9. تحریک اطراف دهان کودک

با استفاده از پارچه‌هایی که بافت مشخص دارند اطراف دهان را تحریک کنید.

10. رژ لب/بالم لب طعم دار

از رژ لب و بالم لب‌های طعم‌دار که حاوی طعم دهنده‌های خوراکی و غیر مضر هستند استفاده کنید. این کار باعث افزایش آگاهی کودکان نسبت‌به لب‌ها می‌شود

11. نگه داشتن اجسام بین لب‌ها

هنگامی‌که در حال بازی یا نقاشی کشیدن هستید یا کودکتان روی یک فعالیت مشخص تمرکز کرده‌است، از او بخواهید یک مداد یا جسم تمیز دیگری را میان لب‌هایش نگه‌دارد. (به او بگویید از دندان‌هایش استفاده نکند.)

12. خوردن غذاهای محرک

میوه‌های یخ‌زده، بستنی‌ها، غذاهای تند و ترش باعث تحریک دهان می شوند و کمک کننده اند. برای اضافه کردن هریک به رژیم غذایی فرزندتان با پزشک مشورت کنید.

13. دستگاه های داخل دهانی

دستگاه هایی مثل پالاتال اکسپنشن یا وسیع کننده های کام می توانند با کمک به هدایت بزاق به سمت حلق باعث کاهش آبریزش دهان کودکان فلج مغزی شوند. استفاده از آنها برای کودکان فلج مغزی مبتلا به صرع توصیه نمی شود و به طور کلی استفاده از آن‌ها حتماً باید بنا به نظر پزشک باشد.

داروهای آنتی کولینرژیک / تزریق سم بوتولینوم

استفاده از این داروها باید با تشخیص دقیق پزشک و بررسی تمام عوارض جانبی همراه باشد. عملکرد کلی این داروها متمرکز بر کاهش ترشح بزاق است که در موارد شدید می تواند منجر به خشکی دهان شود.
تزریق سم بوتولینوم روی غدد ترشح کننده ی بزاق انجام می شود و باعث کاهش ترشحات می شود. داروهای موثر بر کاهش آبریزش دهان کودکان سی پی:

• داروهای آنتی کولینرژیک
• چسب های هیوسین
• گلیکوپیرونیوم بروماید
• تری هگزی فنیدیل- بنژگزول هیدروکلراید
• بنزتروپین
• ایپراتروپیوم بروماید

توجه:

استفاده از این دارو ها برای افراد مبتلا به گلوکوم یا آب سیاه چشم، میاستنی گراویس MG و افراد دارای سابقه ی احتباس ادراری به هیچ عنوان توصیه نمی شود‌.
اگر کودکتان دچار مشکلات گوارشی مانند یبوست یا رفلاکس معده و مری است، لازم است به پزشک مربوطه اطلاع دهید تا دوز مناسب را تجویز کند.
اگر فصل تابستان است یا در محیط گرمی زندگی می کنید در مصرف داروهای آنتی کولینرژیک احتیاط کنید.
استفاده از آنها با تاثیر بر روی سیستم تعریق می تواند کنترل دمای بدن را دچار اختلال کند.

عوارض جانبی داروهای کنترل کننده‌ی آبریزش دهان کودکان فلج مغزی

اختلالات سیستم خودمختار:

• تاری دید
•  یبوست و احتباس ادراری چون این داروها ممکن است باعث شل شدن ماهیچه صاف روده و عضله دترسور مثانه شود.

اختلالات سیستم عصبی مرکزی:

•  تحریک پذیری
• سردرد
• افزایش تعداد دفعات تشنج 

جراحی برای کنترل آبریزش دهان کودکان سی پی

این روش به صورت کلی کمتر رواج دارد و استفاده از آن بیشتر در بزرگسالان رایج است تا کودکان.
میزان درمان آن در افراد متغیر است. برای برخی تنها بهبود موقت را در پی دارد.
برای برخی عوارض جانبی مثل مشکلات دهان و دندان و پوسیدگی های دندانی را به دنبال دارد.

سخن آخر

در این مطلب تلاش کردیم به عمده ی سوالات شما در رابطه با آبریزش دهان کودکان سی پی یا فلج مغزی پاسخ دهیم. خواندن تجربیات شما از روش های درمانی، یاری‌گر سایر والدین برای انتخاب بهترین روش درمان خواهد بود. با بیان نظرات، پیشنهادات و سوالات خود ما را در بهبود مطالب یاری کنید.