فرض کنید در خانه خود در حال راه رفتن هستید اما نتوانید موقعیت اشیای موجود در محیط و فاصله آن‌ها را از خود به درستی تخمین بزنید. در این حالت به احتمال زیاد با دیوار، صندلی و … برخورد می‌کنید و در این حین آسیب‌هایی نیز به شما وارد می‌شود. این یک مثال ساده از اهمیت ادراک فضایی کودک برای زندگی کردن است.
در این نوشتار قصد داریم به سوال “درک فضایی چیست؟” پاسخ دهیم، اهمیت ادراک فضایی کودک را بررسی کنیم و در پایان نیز تمرینات ادراک فضایی با هدف بهبود این مهارت مهم برای شما عزیزان آورده شده است.
تا انتها مطلب با ما همراه باشید.
ادراک دیداری فضایی چیست؟
فرض کنید یک مکعب آبی، یک مکعب زرد و یک توپ قرمز در یک ردیف و روی یک میز وجود دارند.
آیا کودک شما متوجه می‌شود که…
مکعب زرد بین توپ قرمز و مکعب آبی قرار دارد؟
کدام شی سمت راست و کدام شی سمت چپ قرار دارد؟
و اگر موقعیت دید خود را تغییر دهد، مکعب‌‌ها و توپ تغییری نمی‌کنند؟
این سوالات مثال‌های ساده‌ای از مفاهیم ادراک فضایی است. در واقع ادراک فضایی به صورت توانایی درک موقعیت شی، نسبت دیگر اشیا با آن شی و جهت یابی تعریف می‌شود.
آیا همه ما باید ادراک فضایی داشته باشیم؟
به طور قطع بله! ادراک فضایی در همه جنبه‌های زندگی لازم و ضروری است. همان‌طور که در بالا اشاره کردیم حتی برای انجام یک فعالیت حرکتی ساده نیز باید از ادراک فضایی خود استفاده کنیم.
از طرفی یادگیری در ساده‌ترین حالت خود یعنی خواندن و نوشتن نیازمند درک اشکال حروف، نسبت حروف و شکل قرارگیری آن‌ها است که همه این‌ها فواید ادراک فضایی را تداعی می‌کند.
ادراک فضایی شامل چه مواردی می‌شود؟
ادراک فضایی یک مفهوم کلی است و به مفاهیم جزئی‌تر زیر تقسیم می‌شود:
۱. مکان شی: یک مکعب در کجا قرار دارد؟
۲. فاصله از شی: دیوار در چه فاصله‌ای از من قرار دارد؟
۳. جهت شی: میز در سمت جلو، عقب، راست یا چپ من قرار دارد؟
۴. بیرون و درون بودن شی: مداد درون جامدادی است یا بیرون آن؟
درک فضایی کودک به چه عواملی بستگی دارد؟
برای داشتن ادراک فضایی خوب لازم است که کودک:
• از حواس خود مثل بینایی، شنوایی و… به درستی استفاده کند.
• درک عمق خوبی داشته باشد.
• جهت یابی خوبی داشته باشد.
کاردرمانی برای بهبود ادراک فضایی در کودکان چه کارهایی انجام می‌دهد؟
در ابتدا باید توجه کنیم که مشکلات درک فضایی در طیف وسیعی از کودکان حتی همراه با اختلالات دیگر قابل مشاهده است. برای مثال کودکان:
- با اختلال درکی_حرکتی
- فلج مغزی
- نابینایی
- سندرم ترنر
- اوتیسم
- بیش فعالی
می‌توانند در ادراک فضایی دچار اختلال باشند.
یک کاردرمانگر در جلسه اول کودک را ارزیابی می‌کند تا علت اختلال در درک فضایی را تشخیص دهد و بعد با توجه به علت آن از رویکردها و فعالیت‌های مختلفی برای بهبود ادراک فضایی استفاده می‌کند.
از نمونه مداخلات کاردرمانی در بهبود و تقویت ادراک فضایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. بازی‌های حرکتی
کاردرمانی یادگیری حرکت درست، بررسی موانع، موقعیت یابی و... را در قالب فعالیت‌های حرکتی و استفاده از رویکرد درکی_حرکتی به کودک یاد می‌دهد.
گاهی این بازی‌ها در قالب فعالیت‌های اجتماعی مثل عبور از خط عابر پیاده و توجه به چراغ راهنمایی و رانندگی انجام می‌گیرد.
در ادامه چند نمونه از بازی‌های حرکتی و تمرینات ادراک دیداری فضایی که برای انجام دادن در منزل مناسب هستند، ذکر می‌شود.
۲. بازی‌های شناختی
گاهی کودک به دلیل مشکلات حافظه و توجه در درک فضایی دچار مشکل می‌شود. همانند کودک بیش فعالی که چون توانایی تمرکز روی اشیا و به خاطرسپاری مکان آن‌ها را ندارد، مرتب به در و دیوار می‌خورد.
در این مورد کاردرمانگر با استفاده از رویکردهای شناختی در قالب بازی مهارت درک فضایی کودک را بهبود می‌بخشد.
۳. فعالیت‌های آرام‌سازی
محیط خانه می‌تواند باعث شود که رشد مهارت‌های درکی کودک به تاخیر ببفتد. در واقع استرس و اضطرابی که کودک تجربه می‌کند ممکن است درک فضایی او را دستخوش تغییر قرار بدهد.
تمرین‌ها و بازی‌های ریلکسشن می‌تواند تا حدود زیادی باعث تعدیل روان کودک شود و ادراک فضایی او را افزایش دهد.
چند بازی برای تقویت هوش فضایی کودکان
۱. یک صفحه از اشکال مختلف را تهیه کنید و روی زمین قرار بدهید. از کودک بخواهید به طور مثال روی مثلث آبی رنگ بایستد یا دست‌های خود را روی دو رنگ متفاوت از مربع قرار بدهد.
۲. پازلی از حیوانات مختلف روبروی کودک قرار دهید و از کودک بپرسید که کدام حیوان جلوتر یا عقب‌تر از بقیه می‌دود؟
۳. موانعی با لیوان یکبار مصرف، بالشت‌های کوچک و… در مسیر کودک قرار بدهید. از کودک بخواهید با عبور از موانع به انتهای مسیر برسد.
۴. با جهت‌های مختلف مسیری برای کودک طراحی کنید و از کودک بخواهید جهت‌ها را دنبال کند.
دیگر تمرینات تقویت درک فضایی کودک…
- موسیقی درمانی
موسیقی و رقص همراه با ریتم موسیقی می‌تواند ادراک فضایی و آگاهی بدنی را در کودک افزایش دهد.
- شنیدن داستان‌های صوتی
شنیدن داستان باعث می‌شود کودک از تصور و خیال خود استفاده و سعی کند روابط و محیط داستان را تجسم کند.
برای بهبود ادراک فضایی کودک خود بهتر است آموزش‌ها را در محیط زندگی کودک انجام بدهید. جمله‌های روزمره را با هدف بهبود درک فضایی کودک بیان کنید. برای مثال قاشق را از روی میز به من بده! توپ را از زیر تخت دربیار! و… این شکل از آموزش‌ها باعث می‌شود یادگیری به زندگی تعمیم داده شود و کودک بهتر بیاموزد.
به دلیل اهمیت بالای ادراک فضایی در کودکان لازم است کودک خود را از سنین پایین در معرض اشکال مختلف، جهت یابی‌ها و روابط اشیا در محیط قرار بدهید و ادبیات صحبت خود را در این جهت تنظیم کنید. و در انتها اگر درباره ادراک فضایی کودک خود دچار نگرانی هستید کاردرمانگران کلینیک ما برای مشاوره و در صورت لزوم درمان کودک شما آماده پاسخگویی هستند.
0 Comments