مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی و روش‌های بهبود آن

اگرچه همه کودکان سی پی مشکلات بینایی را تجربه نمی‌کنند اما باید به طور منظم تحت غربالگری قرار گیرند تا بتوان در صورت لزوم مداخلات را در اسرع وقت انجام داد.

بیشتر بخوانید: مراقبت از کودکان فلج مغزی

هرچه مشکلات بینایی زودتر تشخیص داده شده و درمان شوند، نتایج بهتری خواهند داشت. کاردرمانی با انجام توانبخشی کودکان فلج مغزی به بسیاری افراد با مشکلات بینایی کمک می‌کند. می‌توانید برای دریافت خدمات در حیطه توانبخشی بینایی با پذیرش تماس بگیرید.

بینایی در انجام چه فعالیت‌هایی اثرگذار است؟

• بازی کردن
• مهارت های حرکتی ظریف
• گرفتن و رها کردن
• دستورزی و دستکاری اشیاء
• جهت یابی
• برقراری تماس چشمی
• پیدا کردن اشیاء
• و…

کودکانی که اختلال بینایی دارند ممکن است برای جبران این مشکل وضعیت بدنی و ستون فقرات خود را تغییر بدهند؛ مثلاً گردن خود را کج کنند یا زاویه نگاه کردنشان را عوض کنند. این کار باعث مشکلاتی در پاسچر (وضعیت بدنی) فرد می‌شود و نیاز به مداخله‌ی کاردرمانی دارد.

ویدئو: انحراف چشم کودک چه تاثیری بر وضعیت بدنی او دارد؟

چند روش خانگی برای تحریک حس بینایی کودکان فلج مغزی

• نوارهای زروَرق‌ و صفحه‌های براق را دور تا دور چند وسیله بچسبانید و برای بازی در اختیار کودک قرار دهید.
• در یک گوشه از منزل برای تزئین از ریسه‌های LED رنگی استفاده کنید و بگذارید کودک آن‌جا بازی کند.
• می‌توانید یک لامپ دیسکو تهیه کنید، برق را خاموش کنید و بگذارید کودک جذب رنگ‌های لامپ شود.
• در بین وسایل بازی کودک، وسایل براق داشته باشید. همچنین بعضی لباس‌ها هم تکه‌های براق دارند که برای کودک جالب است. 

انواع مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی

علل اختلال بینایی در کودکان مبتلا به فلج مغزی به دو دسته طبقه‌بندی می‌شود:

1. مسائل مربوط به چشم
2. مسائل مربوط به مغز

در ادامه میتوانید با مطالعه مقاله بیماری های فلج مغزی با برخی از مشکلات همراه و شیوه مقابله با بیماری های فلج مغزی آشنا شوید.

اختلال بینایی مغزی

در اختلال بینایی مغزی (CVI) مشکل در بینایی ناشی از آسیب مغزی است. شدت آسیب بستگی به این دارد که کدام قسمت از مغز آسیب دیده است و آسیب چقدر جدی است.

بیشتر بخوانید: چه درمان هایی برای کمک به حل مشکل کودک فلج مغزی من در دسترس هستند؟

علائم CVI عبارتند از:

• مشکل در تمرکز بر روی اشیاء
• تاری دید
• از دست دادن دید میدانی
• مشکلات حرکات سریع چشم
• مشکل در تشخیص چهره های آشنا

همه کودکان تمامی علائم این نوع اختلال را نشان نمی‌دهند و خوشبختانه علائم با گذشت زمان بدتر نشده و با انجام اقدامات درمانی حتی ممکن است علائم بهبود یابد. اگرچه در حال حاضر هیچ درمان پزشکی برای CVI وجود ندارد، اما کودکان می‌توانند از عینک‌های طبی اصلاحی، لنزهای تماسی یا سایر وسایل کمک بینایی استفاده کنند.

اختلال بینایی چشمی

برخی از کودکان مبتلا به فلج مغزی به دلیل مشکلاتی که مستقیماً در چشمانشان وجود دارد مشکلات بینایی را تجربه خواهند کرد. شایع ترین نوع مشکلات بینایی مرتبط با اختلال چشم عبارتند از:

استرابیسم

بیماری استرابیسم از جمله مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی است. این اختلال یک وضعیت پزشکی است که با چرخش چشم ها به جهات مختلف مشخص می شود. به عنوان مثال، یک چشم به سمت بالا می چرخد در حالی که چشم دیگر به سمت پایین نگاه می کند؛ یا یک چشم به سمت داخل می‌چرخد در حالی که چشم دیگر به سمت بیرون حرکت می‌کند.

این وضعیت می‌تواند منجر به تاری دید و آمبلیوپی شود که به عنوان « تنبلی چشم » نیز شناخته می شود. در تنبلی چشم، مغز سیگنال های چشم کمتر غالب را نادیده می‌گیرد.

ورزش‌های چشم و عینک های طبی گزینه‌های درمانی معمول برای استرابیسم هستند. در برخی موارد لازم است روی چشم قوی‌تر کودک برای مدتی بسته شود تا به بهبود بینایی در چشم «تنبل» کمک کند. برای کودکانی که پس از پشت سر گذاشتن این روش‌ها نیاز به کمک پزشکی بیشتری دارند، پزشکان ممکن است جراحی را برای کمک به کنترل حرکت چشم توصیه کنند.

دوربینی

دوربینی یکی دیگر از مشکلات بینایی کودکان فلج مغزی است که به دلیل ناهنجاری های چشمی ایجاد می‌شود و می‌تواند کودکان فلج مغزی را تحت تاثیر قرار دهد. علائم این اختلال توانایی دیدن واضح از دور است که با نزدیک شدن اجسام، تار شده و از فوکوس خارج می شوند.

عینک‌های طبی یا لنزهای تماسی معمولاً به اصلاح این نقص‌های بینایی کمک می‌کنند، اما اگر این موارد برای فرد مفید نباشد، جراحی هم ممکن است انجام شود.

بیشتر بخوانید: رشد گفتار در کودکان با انواع فلج مغزی

نشانه هایی که کودک شما ممکن است مشکلات بینایی داشته باشد

آیا می‌دانید کودکان معمولاً متوجه نمی‌شوند که ممکن است مشکلات بینایی داشته باشند؟ زیرا هرگز بینایی بهتر از آنچه می‌بینند را تجربه نکرده‌اند. درنتیجه این به والدین و مراقبان بستگی دارد که به دنبال علائم و نشانه هایی مبنی بر وجود مشکل باشند.

چه علائمی نشان می دهد کودک شما احتمالاً مشکلات بینایی دارد؟

• پوشاندن یک چشم هنگام تلاش برای خواندن
• حرکت دادن سر در حین مطالعه (برخلاف حرکت دادن چشم ها)
• عدم هماهنگی دست و چشم
• چشمک زدن هنگام مطالعه یا تلاش برای تمرکز بر روی اشیاء
• هنگام مطالعه کتاب یا سایر مواد را نزدیک چشم یا خیلی دور نگه می‌دارد
• سردردهای مکرر و احساس خستگی چشم
• چرخاندن یا کج کردن سر

تشخیص مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی

اگر احساس می‌کنید فرزندتان ممکن است مشکلات بینایی داشته باشد، در اسرع وقت به چشم پزشک اطفال، ترجیحاً چشم پزشکی که تجربه‌ی ویزیت کودکان فلج مغزی را دارد، مراجعه کنید.

یک معاینه معمولی چشم و بینایی شامل موارد زیر است

• ارزیابی حرکات چشم
• تست فشار چشم
• ارزیابی بینایی
• بررسی کوررنگی
• تست اتساع

چشم پزشک همچنین هرگونه ناهنجاری چشمی، عفونت یا آب مروارید و چگونگی واکنش چشم کودک به محرک ها را بررسی می‌کند.

سخن آخر

بینایی یکی از موهبت‌های حیاتی است که نقش کلیدی در یادگیری، رشد عاطفی، و توسعه شناختی کودک ایفا می‌کند. کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است با مشکلات بینایی مختلفی مانند ضعف دید، دشواری در هماهنگی چشم و دست، یا محدودیت در درک بصری مواجه شوند که می‌تواند بر کیفیت زندگی آن‌ها تأثیر بگذارد. مراجعه به چشم‌پزشک برای ارزیابی دقیق و دریافت درمان‌های مناسب، گام اول در مدیریت این مشکلات است. در کنار آن، کاردرمانی بینایی به‌عنوان یکی از روش‌های مؤثر توانبخشی می‌تواند به تقویت مهارت‌های بینایی، بهبود هماهنگی حرکتی و افزایش توانایی‌های کودک در انجام فعالیت‌های روزمره کمک کند. توجه به این مسائل و پیگیری درمان‌ها می‌تواند تأثیر چشمگیری در بهبود کیفیت زندگی این کودکان داشته باشد.

نویسنده:

محدثه کوزه گر خاکی – آسیب شناس گفتار و زبان

:منابع

American Optometric Association

Boston Children’s Hospital

cerebralpalsyguidance.com

cerebralpalsy.org