صافی کف پا و راه رفتن با آن

صافی کف پا (Flat feet یا Pes Planus) یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های اندام تحتانی و به معنای عدم وجود قوس‌ در کف پا است. کف پای صاف در سنین 3 تا 6 سالگی ایجاد می‌شود. اما برخی افراد به صورت ارثی و برخی به علل متفاوت دیگر، قوس کف پا را به دست نمی‌آورند یا در سنین بالاتر آن را از دست می‌دهند.

آیا درمان کف پای صاف امکان دارد؟

کف پای صاف چه عوارضی ایجاد می‌کند؟

کاردرمانی کف پای صاف در کلینیک حامی به چه شکل انجام می‌شود؟

برای پاسخ به پرسش‌های بالا و بررسی کامل کاردرمانی در صافی کف پا تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

چرا قوس کف پا مهم است؟

قدم اول در کاردرمانی در صافی کف پا این است که اهمیت وجود قوس کف پا را در جسم انسان بدانیم.

به بدن همه ما نیروهای داخلی و خارجی زیادی وارد می‌شود. قوس‌های کف پا باعث تعدیل و کاهش این نیروها می‌شوند. در نتیجه فشار کمتری به بدن ما وارد می‌شود. پس وقتی که قوس کف پا وجود نداشته باشد بدن باید نیروی زیادی را تحمل کند. در نهایت دچار اختلالات جسمانی می‌شود.

صافی کف پا چه علائمی دارد؟

با صاف شدن کف پا و بهم خوردن توازن نیروها علائمی در افراد مبتلا ایجاد می‌شود:

1. کاهش انرژی هنگام ایستادن و راه رفتن

2.احساس درد در پاها، کمر، لگن و گردن

3.تغییر جهت نیروی بدن به سمت داخل

4.افزایش احتمال شکستگی و پیچ‌خوردگی پا

5.اختلال در راه رفتن

6.محدودیت حرکتی

در درمان کف پای صاف در نوجوانان گفته می‌شود که ممکن است قوس کف پا ناشی از اتصال غیرطبیعی استخوان‌های مچ پا بهم باشد.

صافی کف پا چگونه شکل می‌گیرد؟

کف پای صاف به دلایل متنوعی ایجاد می‌شود که دانستن علت‌های آن در کاردرمانی به خصوص در درمان کودکان اهمیت زیادی دارد. این مشکل می‌تواند از زمان تولد با فرد همراه باشد یا در طول زندگی به خصوص دوران کودکی به وجود بیاید.

از جمله دلایلی که باعث ایجاد صافی در کف پا می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.تن عضلانی غیرطبیعی

تن عضلانی یا همان سفتی عضلات پا چه بیشتر از حد نرمال باشد و چه کمتر از آن، می‌تواند سستی یا کوتاهی تاندون را به دنبال داشته باشد. در نتیجه باعث صافی در کف پا شود.

2.وضعیت غیرطبیعی استخوان پاشنه

اگر استخوان پاشنه که در کف پا قرار دارد به سمت داخل بچرخد قوس کف پا را پر می‌کند. در این صورت اهمیت درمان صاف بودن کف پا در بزرگسالان را پررنگ‌تر می‌کند.

3.کوتاهی و ضعف عضلانی باعث چرخش به سمت داخل می‌شود و بدین شکل قوس از بین می‌رود.

4.بیماری‌هایی مثل دیابت، آرتریت روماتوئید، فلج اطفال، دیستروفی عضلانی و اختلال در اعصاب‌رسانی پا

5. شرایط محیطی مثل چاقی، افزایش سن، شکستگی، ایستادن‌های طولانی مدت و بارداری

6.آسیب‌های پا و مچ پا

7.التهاب تاندونی

انواع صافی در کف پا

در کاردرمانی تشخیص نوع صافی اهمیت دارد. چون نوع صافی پا مداخله یا عدم مداخله کاردرمانی را مشخص می‌کند. صاف بودن کف پا به دو شکل قابل مشاهده است:

اگر تنها وقتی که پاها به طور کامل روی زمین قرار گرفته است، قوس کف پا از بین برود و در دیگر حالت‌ها قوس قابل مشاهده باشد به آن صافی کف پا منعطف گفته می‌شود. ولی اگر در هرحالتی حتی وقتی پا روی زمین نباشد، کف پا صاف باشد در دسته صافی پا غیرمنعطف قرار می‌گیرد.

کف پای صاف منعطف معمولاً ژنتیکی و به علت شلی لیگامانی به وجود می‌آید. فرد احساس درد ندارد. متخصصان اغلب این نواع صافی کف پا را به عنوان یک بیماری درنظر نمی‌گیرند.

آیا کف پای صاف درمانی دارد ؟

در موارد خفیف اگر صافی کف پای غیر ثابت داشته باشید (یعنی در حالت عدم تحمل وزن قوس را ببینید) اگر این صافی منجر به خستگی عضلات ساق پا و یا درد در ناحیه کف پا شود و در نتیجه عملکرد و فعالیت های روزمره شما را دچار اختلال نماید توصیه می شود از کفی طبی استفاده نمایید.
اما در موارد جدی‌تر از این وضعیت و نیز در مواردی که صافی کف پای ثابت داریم ، ممکن است پزشک ارتوپد تصمیم به جراحی پای شما بگیرد. پزشک می‌تواند با ترمیم تاندون‌ها، مفاصل و استخوان‌ها، یک قوس مناسب در کف پایش شما ایجاد کند. در صورتی که دلیل صافی کف پای شما کوتاه بودن تاندون آشیل باشد، پزشک می‌تواند آن را طویل‌تر کند تا درد کف پای شما کمتر شود.

درمان کف پای صاف

1. درمان با جراحی

درمان صافی کف پا با جراحی زمانی که تحمل درد برای فرد سخت شده و یا دفورمیتی ایجاد شده است. در کل زمانی که صافی در کف پا غیرمنعطف است، انجام می‌گیرد. این عمل به روش‌های زیر انجام می‌شود:

• برش استخوان
• جوش دادن استخوان
• جراحی روی تاندون‌ها
• ایمپلنت گذاری

درمان صاف بودن کف پا با جراحی بار اضافه روی استخوان‌ها را از تاندون آشیل برمی‌دارد. از طرفی درد کمر و گردن را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

باید توجه شود که درمان کف پای صاف با جراحی برای کودکان توصیه نمی‌شود و اگر کودک به درمان‌های غیر جراحی پاسخ نداد بعد از 5 سالگی قابل انجام است.

2. درمان با روش‌های غیر جراحی

دارو درمانی

یکی از روش‌های کنترل درد و کاهش التهاب ناشی از صافی در کف پا استفاده از داروهای ضدالتهابی و غیراستروئیدی و تزریق کورتیزون مفصلی می‌باشد.

توانبخشی

کاردرمانی

گفتیم که کف پای صاف غیرمنعطف با جراحی قابل درمان است اما در کف پای صاف منعطف ما به عنوان درمانگر مداخلات زیر را انجام می‌دهیم:

• مشاوره در کاردرمانی

صاف بودن کف پا راه رفتن فرد را بیشتر از سایر فعالیت‌ها تحت تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل ممکن است راه رفتن نادرست، حتی عضلاتی را که به خوبی فعالیت می‌کنند دچار اختلال کند. آموزش روش‌های پیشگیری از مشکلات ثانویه و اقدامات لازم در این مورد ضروری است.

از طرفی تطبیق شرایط محیطی با شرایط فرد از جمله منزل، محیط کار و در حد امکان محیط درس در افزایش عزت نفس و استقلال فرد اهمیت بالایی دارد.

کار درمانگر جهت بهبود شرایط برای کف پای صاف در کودکان یک سری تمرین‌های عملکردی نیز برای زمان‌هایی که مراجع در محیط کلینیک حامی حضور ندارد طراحی می‌کند.

• تجویز ارتز

در شرایطی که کودک هنگام انجام فعالیت حرکتی، احساس درد یا خستگی داشته باشد، کفش یا کفی طبی تجویز می‌شود. هرچند استفاده از کفش طبی یک روش درمانی برای صافی پا نیست اما با ایجاد قوس مصنوعی باعث می‌شود که درد و خستگی حین راه رفتن کاهش پیدا کند.

• مدیریت درد

 استفاده از ماساژ درمانی. ماساژ مالشی و صلیبی با استفاده از انگشتان شست به تقویت بافت‌های عضلانی کمک می‌کند و درد را نیز کاهش می‌دهند.

نمونه تمرینات برای منزل

هرچند تمرینات زیادی برای ایجاد قوس کف پا در منابع مختلف وجود دارد، ولی باید بدانیم شواهد علمی، تاثیرات این تمرینات را در درمان صافی پا رد می‌کند. تمرینات فقط به صورت موقت باعث بهبودی می‌شوند. تمریناتی که در زیر آورده ایم صرفاً برای آشنایی شما با تمرینات ورزشی در کف پای صاف است که برخی افراد آن‌ها را به عنوان کاردرمانی در منزل انجام می‌دهند. البته باید توجه کنیم که این تمرینات تاثیری در ایجاد قوس کف پا ندارند ولی در بعضی مراکز به عنوان « درمان صافی کف پا با ورزش » توصیه می‌شوند. برای آشنایی بیشتر شما، برخی از این تمرینات را شرح می‌دهیم.

تمرین اول

بطری پر از آب یا سنگ را زیر پای خود قرار بدهید و چندین مرتبه آن را با کف پای خود جلو و عقب ببرید. این تمرین برای ایجاد قوس کف پا مفید است.

تمرین دوم

روی زمین بشینید و پاهای خود را دراز کنید. حالا انگشتان پای خود را به سمت خود جمع کنید و بعد چند ثانیه دوباره به حالت اول برگردانید.

تمرین سوم

راه رفتن روی سطوح غیرمسطح مثل شن و ماسه باعث تحریک حس‌های ناحیه کف پا می‌شود. 

هرچند کف پای صاف قابل مشاهده است ولی برای تشخیص قطعی به روش‌های مختلف تصویربرداری مثل MRI، سونوگرافی و اشعه X نیاز است. همچنین گفته می‌شود قدم برداشتن روی سطح شنی و بررسی ردپای به جای مانده می‌تواند در تشخیص صافی کمک‌کننده باشد.

پس از تشخیص قطعی لازم است که قبل از تشدید علائم به متخصصان ارتوپدی و توانبخشی مراجعه شود.

سوالات متداول