داروهای درمان بیش فعالی

برای درمان بیش فعالی روش‌های علمی متنوعی وجود دارد، یکی از این روش‌ها دارودرمانی است. خوش‌بختانه برای درمان بیش فعالی و کم توجهی ، داروهای بسیاری در بازار وجود دارد؛ اما بهترین داروی بیش فعالی کودکان یا بزرگسالان کدام است؟ آیا اصلاً می‌خواهید برای درمان بیش فعالی دارو مصرف کنید؟ دارودرمانی انتخاب شما هست؟ پاسخ به این سوالات کاملاً شخصی و منحصر به فرد است و هر فرد باید با کمک پزشک و متخصصان و بررسی عوارض داروهای بیش فعالی درمورد این انتخاب تصمیم گیری کند و برای یافتن مناسب ترین داروی بیش فعالی اقدام کند.

اگر شما تا بزرگسالی تشخیص بیش فعالی و کم توجهی را دریافت نکرده اید، پزشک متخصص می‌تواند درباره مصرف داروی بیش فعالی و سایر درمان‌ها شما را راهنمایی کند.

آیا برای درمان بیش فعالی دارو مصرف کنیم؟

والدین عزیز لازم است بدانید که دارودرمانی تنها روش درمان بیش فعالی نیست.

روش‌های درمان بیش فعالی شامل دارو درمانی و درمان‌های رفتاری است که در این راه می‌توانید از متخصصین کاردرمانی، گفتاردرمانی و روانشناسی کمک بگیرید.

گاهی والدین از ترس عوارض جانبی داروها یا دلایل شخصی، تمایلی به مصرف دارو برای کودک خود ندارند. علی‌رغم این عدم تمایل، گاهی دارودرمانی خط اول درمان بیش فعالی است! و به صلاح‌دید پزشک مصرف داروی بیش فعالی برای کودک، او را از آسیب‌های این اختلال در امان نگه می‌دارد و باعث می‌شود کودک بیش فعال آماده‌ی انجام درمان‌های غیردارویی باشد و تاثیر جلسات کاردرمانی و… را افزایش دهد و فرصتی برای مهارت‎آموزی و یادگیری فراهم کند.

آیا دارو درمانی بهترین روش درمان بیش فعالی کودکان است؟

معمولاً بهترین روش درمانی، مصرف داروی بیش فعالی همراه با درمان‌های رفتاری و سایر درمان‌های غیردارویی است.

بسیاری اوقات مصرف دارو به تنهایی کافی نیست!

بسیاری اوقات درمان‌های رفتاری هم به تنهایی کافی نیست!

پس در این مسیر، از متخصصین کمک بگیرید. نگرانی‌ها و سوالات خود را با آن‌ها مطرح کنید تا برای درمان بیش فعالی ، بهترین و موثرترین اقدامات را انجام دهید.

در این مسیر باید از روانپزشک اطفال ، کاردرمانگر ، گفتاردرمانگر و روانشناس کمک گرفت.

برای دریافت مشاوره آنلاین یا حضوری با متخصصین بیش فعالی ، با شماره‌های زیر تماس بگیرید:

02122504524

02122504564

09393223208

بهترین داروی بیش فعالی را چطور پیدا کنیم؟

این یک انتخاب منحصر به فرد است. هیچ دارویی نیست که برای همه افراد «بهترین» باشد.

انتخاب بهترین داروی بیش فعالی و کم توجهی ، می‌تواند یک مسیر نسبتاً طولانی و پرخطا باشد. خطای انتخاب دوز مناسب، زمان‌بندی مناسب مصرف دارو و… که به تاریخچه پزشکی فرد، ژنتیک، عوارض جانبی‌ خاصی که او تجربه کرده و متابولیسم بدن او بستگی دارد.

بسیاری از والدین با کودکان بیش فعال و همچنین بزرگسالان بیش فعال بین تفاوت و تشابه موجود بین داروهای بیش فعالی و سایر درمان های موجود سردرگم می‌شوند.

اما از طرفی مصرف داروی درست، می‌تواند تغییرات بزرگی ایجاد کند.

نگران نشوید، برای انتخاب بهترین داروی بیش فعالی کودکان ، اقدامی که شما به عنوان مادر یا پدر یک کودک بیش فعال باید انجام دهید موارد زیر است:

انواع داروهای بیش فعالی و نقص توجه کدام است؟

داروهای بیش فعالی و نقص توجه که برای کودکان (بالاتر از 6 سال) و بزرگسالان تجویز می‌شود؛ به صورت کلی در دو دسته طبقه‌بندی می‌شود:

1. داروهای محرک
2. داروهای غیر محرک

معروف‌ترین داروهای درمان بیش فعالی در دنیا مطابق لیست زیر است:

آدرال Adderall XR (آمفتامین)	کنسرتا Concerta (متیل فنیدیت)
دکس آمفتامین Dexamfetamine (آمفتامین)	ایوک Evekeo (آمفتامین)
فوکالین Focalin XR (دکس متیل فنیدیت)	کیلیونت XR Quillivant (متیل فنیدیت)
ریتالین Ritalin (متیل فنیدیت)	استراترا Strattera (اتوموکستین هیدروکلوراید)
ویوانس Vyvanse (لیس دکس آمفتامین دیمسیلیت)	و سایر داروها

لیست فوق صرفاً برای آشنایی شما با اسامی داروهای بیش فعالی تهیه شده و ممکن است شما یا کودکتان برای درمان بیش فعالی دارویی مصرف کنید که در این لیست نباشد.

در ادامه درمورد هریک از این داروها، نحوه اثرگذاری و عوارض احتمالی آن‎ها بحث خواهیم کرد.

داروهای بیش فعالی محرک، اولین انتخاب پزشکان برای درمان بیش فعالی

در میان داروهای بیش فعالی ، داروهای محرک اولین انتخاب پزشکان برای درمان بیش فعالی و نقص توجه هستند؛ مگر این‌که شرایط خاصی وجود داشته باشد که کودکان یا بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی نتوانند از این داروها سود ببرند.

مثلاً اگر عوارض جانبی این داروها برای فرد قابل تحمل نباشد یا اینکه فرد داروها را مصرف کند و اثر مثبتی روی کاهش علائم بیش فعالی یا کم توجهی دیده نشود، پزشک سراغ انتخاب‌های دارویی بعدی می‌رود.

آمفتامین ها و متیل فنیدات و مشتقات آن‌ها که در درمان بیش فعالی بیشترین استفاده را دارند در این دسته قرار می‌گیرند؛ اما  شما ممکن است این داروها را با نام‌های تجاری مختلفی بشناسید:

مثلاً داروهای معروف و نام آشنای حوزه بیش فعالی مثل داروی آدرال ، ریتالین ، کانسرتا و… در این دسته قرار گرفته و جزء داروهای محرک می‌باشند.

داروهای محرک چگونه بیش فعالی را درمان می‌کنند؟

به زبان ساده داروهای محرک باعث افزایش فعالیت بخش‌هایی از مغز می‌شود که در کنترل رفتار و توجه نقش دارد و به این طریق رفتار فرد بیش فعال کنترل شده‌تر شده و توجه و تمرکز او افزایش می‌یابد.

چند کلام حرف علمی تر، درباره‌ی اثر داروهای بیش فعالی محرک:

اختلال بیش فعالی و نقص توجه یک اختلال عصبی است که به علت کمبود یک یا گروهی از مواد شیمیایی به نام نوروترنسمیتر یا انتقال دهنده‌های عصبی در مغز ایجاد می‌شود. انتقال دهنده‌های عصبی در مغز از یک سلول به سلول کناری منتقل می‌شوند تا به این وسیله پیام را از یک سلول عصبی به سلول عصبی دیگر منتقل کنند.

کدام انتقال دهنده عصبی در بیش فعالی نقش کلیدی ایفا می‌کند؟

نوراپی نفرین و عناصر سازنده‌اش، دوپا و دوپامین، انتقال دهنده‌های عصبی‌ای هستند که در اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) نقش دارند و کمبود این انتقال دهنده‌های عصبی در کودکان و بزرگسالان بیش فعال موجب نقص توجه و بیش فعالی می‌شود.

چرا این دسته از داروهای بیش فعالی ، داروهای محرک نامیده می‌شوند؟

همان طور که در بالا اشاره کردیم، در مغز افراد بیش فعال ، برخی انتقال دهنده‌های عصبی  دچار کمبود است. اولین داروهای محرکی که تولید شده بود، با تحریک سلول‌های خاصی در مغز باعث ترشح بیشتر این انتقال دهنده‌ها می‌شد؛ از این رو این داروهای بیش فعالی، داروهای محرک نام گرفت.

داروهای بیش فعالی غیر محرک چه موقع تجویز می‌شوند؟
داروهای غیرمحرک برای کسانی تجویز می‌شود که از نظر پزشکی توانایی دریافت داروهای محرک را ندارند.

ممکن است داروهای محرک اثرات جانبی ناخوشایندی برای آن‌ها داشته و یا در کنترل بیش فعالی اثر مثبتی نداشته اند.

حدود 30 درصد بیماران به داروهای محرک جواب نمی‌دهند و باید از غیرمحرک ها استفاده کنند.

غیرمحرک ها همچنین ممکن است همراه با داروهای محرک تجویز شوند تا روی علائمی که داروهای محرک بهبود نمی‌دهند، اثرگذار باشند.

چند نوع داروی غیرمحرک برای بیش فعالی وجود دارد:

آتوموکستین، گوانفاسین ، کلونیدین و همچنین داروهای ضدافسردگی مثل بوپروپیون.

داروهای غیرمحرک چگونه بیش فعالی را درمان می‌کنند؟

هرکدام از داروهای غیرمحرک به یک شیوه خاص اثر خود را بر کنترل بیش فعالی اعمال می‌کنند.

نحوه اثر گذاری داروی آتوموکستین (با نام تجاری استراترا )

استراترا که یک داروی بیش فعالی از نوع  غیرمحرک است، برخلاف داروهای محرک که باعث تولید بیشتر انتقال دهنده‌های عصبی می‌شد، این بار این دارو باعث می‌شود تا انتقال دهنده‌های عصبی بازجذب کمتری داشته باشند و درنتیجه غلظت آن‌ها در نواحی مشخصی از مغز افزایش بیابد و در نهایت باعث کنترل رفتار و کاهش علائم بیش فعالی و کم توجهی می‌شود.

نحوه اثر گذاری داروی کلدونیدین و گوانفاسین

این داروهای بیش فعالی نیز از نوع غیرمحرک هستند و در قشر مغز اثر نوراپی نفرین را تقلید می‌کنند و به این صورت باعث کاهش علائم ADHD می‌شوند.

عوارض داروی بیش فعالی چیست؟

طبیعی است که نگران عوارض داروهای بیش فعالی باشید. نه به این خاطر که حتماً عوارض خطرناکی دارند، بلکه مانند هر دارویی، داروی بیش فعالی هم می‌تواند اثرات جانبی مختلفی داشته باشد اما لزوماً همه افراد این عوارض را تجربه نمی‌کنند.

عوارض جانبی معمولاً در روزهای اولی که فرد شروع به مصرف دارو می‌کند، یا مواقعی که دوز بیشتری از دارو را مصرف می‎کند نمایان می‎شود.

معمولاً پس از چند روز یا چند هفته بدن خود را با دارو تنظیم کرده و عوارض جانبی از بین می‎رود.

اما اگر عوارض از بین نرفت، پزشک ممکن است دوز مصرف دارو را کاهش دهد یا مصرف آن دارو را قطع کرده و داروی جدیدی جایگزین کند.

داروهای بیش فعالی معمولاً فقط برای چند ساعت در بدن می‎مانند، پس عوارض هم چند ساعت پس از مصرف دارو که دارو از بدن خارج می‌شود، محو می‌شود.

با این حال اگر حین مصرف دارو علائمی حس کردید که شما را نگران می‌کرد، حتماً موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید و اگر احساس می‌کنید نیاز دارید دارو را قطع کنید یا تغییر دهید او را مطلع کنید.

معمولاً داروهای محرک عوارض مشابهی دارند که به طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:

• کاهش اشتها
• درد شکم
• برهم خوردن خواب
• سردرد

عوارض داروهای غیرمحرک به طور کلی شامل موارد زیر است:

• خستگی
• درد شکم
• کاهش اشتها
• حالت تهوع

بسیاری از عوارض داروی بیش فعالی موقتی هستند و احتمالاً فرد کم کم با آن‌ها سازگار می‌شود.

اگر عوارض منفی داروی بیش فعالی باقی ماند، درمانگر باید از یک داروی محرک دیگر یا از یک داروی غیرمحرک استفاده کند

دوز مصرف داروی بیش فعالی چگونه است؟

پزشک ممکن است در ابتدا داروهای بیش فعالی را با دوز کم تجویز کند و اگر دارو با دوزهای کم برای فرد اثرگذار نبود و همچنین اگر اثرات جانبی دارو برای او قابل تحمل بود، دوز دارو را بالا می‌برد.

شما یا کودکتان باید برای چک‌آپ به طور منظم به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که درمان بیش فعالی به صورت موثری پیش می‌رود یا خیر و همچنین هرگونه مشکل یا عوارض داروی بیش فعالی را بررسی کنید. برای بیمارانی که داروی بیش فعالی را امتحان می‎کنند طبیعی است که عوارض جانبی این داروها را تجربه کنند.

 داروی بیش فعالی باید با دوزی مصرف شود که بیشترین اثر مثبت را با کم ترین عوارض جانبی برجای بگذارد.

تا چه مدت باید داروهای بیش فعالی را مصرف کنیم؟

پزشک درمورد طول مدت مصرف داروی بیش فعالی شما را راهنمایی می‌کند اما بسیاری مواقع دارودرمانی بیش فعالی تا زمانی ادامه می‌یابد که  داروها همچنان اثرگذاری مثبت داشته باشند.

این داروها درمان همیشگی بیش فعالی و کم توجهی نیستند بلکه به کودکان بیش فعال یا بزرگسالان بیش فعال کمک می‌کند تا بهتر تمرکز کنند، کمتر تکانشگر باشند، احساس آرامش بیشتری کنند و مهارت‌های جدید را بهتر تمرین کنند و بیاموزند.

بعضی داروها باید هر روز مصرف شوند، اما برخی فقط در روزهای کاری یا مدرسه رفتن مصرف می‌شوند.

گاهی قطع دارودرمانی به صورت موقت پیشنهاد می‌شود که بررسی کنیم آیا داروها همچنان اثرگذار اند و باید به مصرف ادامه داد یا خیر.

5 دسته داروی بیش فعالی

برای درمان بیش فعالی و کم توجهی (ADHD) 5 دسته کلی از داروها موجود است.

دقت کنید این اسامی نام عمومی داروهاست و با نام تجاری داروها که ممکن است در دست شما باشد متفاوت است. مثلاً دارویی با نام عمومی « متیل فنیدیت » ممکن است نام‌های تجاری مختلفی از جمله « ریتالین » ، « کنسرتا » ، « ترانکلین » و… داشته باشد.

• متیل فنیدیت
• لیسدکس‌آمفتامین
• دکس‌آمفتامین
• اتوموکستین
• گوانفاسین
  
  

متیل فنیدات ( ریتالین ، ترانکلین ، کنسرتا و…)

رایج‌ترین داروی بیش فعالی که مصرف می‌شود، متیل فنیدیت یا متیل فنیدات است. متیل فنیدات به گروه داروهای محرک تعلق دارد.

متیل فنیدات برای بزرگسالان ، نوجوانان و کودکان بیش فعال بالاتر از 5 سال تجویز می‌شود.

مصرف متیل فنیدات به صورت قرص بیش فعالی ممکن است به دو شکل انجام شود:

1. قرص بیش فعالی مثل قرص ریتالین یا ترانکلین که در بدن سریع آزاد سازی می‌شود، نیاز است که بیشتر از یک بار در روز مصرف شود. در ابتدا پزشک این داروها را در دو نوبت تجویز می‌کند و سپس ممکن است آن‌ها را به سه نوبت در روز برساند.
2. قرص بیش فعالی مثل قرص کنسرتا ، ریتالین xl ، ریتالین Sr و… که در بدن با سرعت آهسته‌تری آزاد می‌شوند و می‌توان آن‌ها را یک مرتبه در روز و در صبح‎ها مصرف کرد.

عوارض جانبی قرص بیش فعالی متیل فنیدیت چیست؟

• افزایش اندکی در فشار خون و ضربان قلب
• کاهش اشتها که باعث کاهش وزن یا مشکل در وزن‌گیری کودک می‌شود.
• مشکل در خواب
• سردرد
• درد شکم
• احساس پرخاشگری، تحریک‌پذیری، افسردگی، اضطراب

لیس دکس آمفتامین ( ویوانس ،…)

لیس دکس آمفتامین ( لیز دگزامفتامین ) هم دارویی محرک است که بخش‌های مشخصی از مغز را تحریک می‌کند. باعث افزایش تمرکز، بهبود توجه و کاهش تکانشگری می‌شود و به طور کلی علائم بیش فعالی را کاهش می‌دهد.

در صورتی که داروی متیل فنیدیت حداقل شش هفته مصرف شود و کمکی به درمان بیش فعالی نکند، داروی لیس دکس آمفتامین برای نوجوانان و کودکان بیش فعال (بالاتر از 5 سال) تجویز می‌شود.

اما این دارو برای درمان بیش فعالی بزرگسالان می‌تواند به جای متیل فنیدیت اولین انتخاب باشد.

لیسدکس آمفتامین به شکل کپسول است و یک بار در روز مصرف می‌شود.

عوارض جانبی قرص بیش فعالی لیز دگزامفتامین چیست؟

• کاهش اشتها که باعث کاهش وزن یا مشکل در وزن‌گیری کودک می‌شود.
• پرخاشگری
• خواب آلودگی
• سرگیجه
• سردرد
• اسهال
• حالت تهوع و استفراغ

 

دکس آمفتامین ( قرص دگزامین ، قرص دکستروآمفتامین سولفات )

این دارو هم مانند لیس دکس آمفتامین عمل می‌کند و برای بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بیش فعال (بالاتر از 5 سال) تجویز می‌شود.

داروی دکس آمفتامین معمولاً به صورت قرص بیش فعالی ، دو الی چهار بار در روز مصرف می‌شود.

عوارض جانبی قرص بیش فعالی دکس آمفتامین چیست؟

• کاهش اشتها
• تغییر خلق
• آشفتگی و پرخاشگری
• سرگیجه
• سردرد
• اسهال
• حالت تهوع و استفراغ

 

آتوموکستین ( کپسول استراترا ، کپسول آتوبایوکس ، کپسول استراموکس و…)

این داروی بیش فعالی یک داروی غیر محرک بوده که بازدارنده‌ی بازجذب نوراپی نفرین در مغز است و باعث افزایش یک ماده شیمیایی به نام نوراپی نفرین در مغز می‌شود.

این ماده شیمیایی که انتقال دهنده عصبی نامیده می‌شود، پیام‌ها را در مغز بین دو سلول عصبی منتقل می‌کند و افزایش این انتقال دهنده عصبی باعث بهبود توجه و تمرکز و کاهش رفتارهای تکانشی می‌شود که در نتیجه علائم بیش فعالی را کاهش می‌دهد.

درصورتی که داروی متیل فنیدیت یا لیس دکس آمفتامین برای فرد مناسب نباشد، پزشک این دارو را برای درمان بیش فعالی برای بزرگسالان ، نوجوانان و کودکان بیش فعال تجویز می‌کند.

در بزرگسالان درصورتی که علائم بیش فعالی دیده شود، آتوموکستین می‌تواند مستقیماً داروی بیش فعالی بزرگسالان باشد.

کپسول اتوموکستین برای درمان بیش فعالی یک یا دو بار در روز مصرف می‌شود.

 عوارض جانبی قرص بیش فعالی آتوموکستین چیست؟

آتوموکستین ممکن است یک سری عوارض خطرناک داشته باشد از جمله آسیب کلیه و افکار خودکشی. درنتیجه در صورت مصرف این داروی بیش فعالی اگر در کودک خود احساس افسردگی یا افکار خودکشی مشاهده کردید حتماً مساله را با پزشک خود مطرح کنید.

سایر عوارض جانبی آتوموکستین شامل موارد زیر است:

• افزایش اندک فشار خون و ضربان قلب
• حالت تهوع و استفراغ
• درد شکم
• مشکل خواب
• سرگیجه
• سردرد
• تحریک پذیری

 

گوانفاسین ( اینتونیو )

داروی گوانفاسین نیز یک داروی غیر محرک است و در بخشی از مغز تاثیر می‌گذارد و باعث افزایش توجه می‌شود. این دارو همچنین فشار خون را کاهش می‌دهد.

درمورد گوانفاسین هم درصورتی که داروی متیل فنیدیت یا لیس دکس آمفتامین برای فرد مناسب نباشد، پزشک این دارو را تجویز می‌کند.

توجه: گوانفاسین داروی بیش فعالی بزرگسالان نیست و نباید برای درمان بیش فعالی بزرگسالان مورد استفاده قرار گیرد.

گوانفاسین معمولاٌ به صورت قرص بیش فعالی یک بار در روز، ترجیحاً صبح یا عصرها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عوارض جانبی قرص بیش فعالی گوانفاسین چیست؟

• خستگی و بی حالی
• سردرد
• درد شکمی
• خشکی دهان

در این مطلب سعی کردیم اطلاعاتی برای آشنایی با داروهای بیش فعالی ارائه کنیم. به خاطر داشته باشید که تجویز داروی مناسب برعهده‌ی پزشک است و از مصرف یا قطع دارو ها بدون دستور پزشک خودداری کنید.

بهترین روش درمان بیش فعالی همراهی دارودرمانی با درمان‌های رفتاری است.

برای  دریافت مشاوره از متخصصین بیش فعالی ، دانستن مراحل درمان و اقدامات لازم، از طریق شماره‌های موجود با ما در ارتباط باشید.

---

نویسنده: محدثه کوزه گر خاکی – آسیب شناس گفتار، زبان و بلع

منابع:

 www.nhs.uk

www.additudemag.com

www.kidshealth.org