اعتماد به نفس همواره یکی از مهم ترین مولفه هایی است که برای هر انسان اهمیت دارد و بسیاری از رفتارها و حرکات بشر، در سنین بزرگسالی آن ها از دوران کودکی شان نشأت می گیرد. اعتماد به نفس پایین می تواند به صورت های مختلفی خود بروز کند که در صورت عدم توجه به آن ها پیشرفت کرده و آسیب های جدی در زندگی اجتماعی هر شخص وارد کند. بنابراین لازم است که والدین از سنین کودکی، به فرزند خود و حرکات و رفتار او توجه کنند تا بتوانند اعتماد به نفس آن ها را در مسیر درستی، افزایش دهند.
عوامل مؤثر در ایجاد اعتماد به نفس کودک
برای ایجاد اعتماد به نفس در کودکان، عوامل مختلفی موثر هستند که لازم است والدین و یا مربیان مربوطه، به آن ها توجه کنند. برخی از مهم ترین آن ها را در ادامه شرح می دهیم.
والدین، الگویی برای فرزندان
می توان گفت اولین انسان هایی که یک کودک از بدو تولد خود با آن ها در ارتباط است، پدر و مادرش هستند. در حقیقت بیشترین و نزدیک ترین رابطه را نیز با آن ها دارد.. از همین رو عادات رفتاری والدین، تا حد زیادی بر فرزندان آن ها نیز تاثیر می گذارد. به عنوان مثال اگر پدر و مادر ترسو باشند، فرزند هم ترسو می شود. اگر در مقابل حوادث با خونسری و متانت تصمیم بگیرند، فرزندشان هم می آموزد که باید در مقابل بحران ها استقامت کند. راستگویی، صداقت، مهربانی، از خود گذشتگی و … همگی می توانند متاثر از رفتار والدین باشند.
بنابراین پدر و مادر به عنوان اولین مربی های کودک، لازم است که بر حرکات و رفتارهای خود کنترل داشته باشند تا بتوانند بهترین و مثبت ترین اثر را بر روی کودک خود اعمال کنند.
القای آرامش در نفس کودک
کودک باید این موضوع را متوجه شود که خودش می تواند برای مسائل کوچک (که البته در سن خودش بزرگ به نظر می رسد) تصمیم بگیرد، بدون اینکه کسی بخواهد او را مورد ملامت قرار دهد. در حقیقت باید با پشتیبانی از او، حس آرامش و اطمینان را در او تقویت کنید.
باید به او فرصت دهید تا تصمیم خود را بگیرد و اگر بخواهید برای این موضوع او را سرزنش کنید، مطمئن باشید به آنچه می خواهید نمی رسید و تنها موجب سرگشتگی فرزندتان می شوید. شما باید به کودک خود این حس را بدهید که او لایق بهترین ها است و خود را برای هیچ اقدام و کاری، کوچک نپندارد.
مهارت آموزی
یکی از شایع ترین عللی که موجب سلب اعتماد به نفس در انسان می شود، این است که بداند مهارت لازم و کافی برای انجام کاری که به او محول شده است را ندارد. این موضوع باید از کودکی رفع شود. یعنی باید بتوانید تا حد ممکن توانایی ها و مهارت های کودک خود را پرورش دهید و او را در مسیری قرار دهید که بتواند استعدادهای خود را به بهترین شکل ممکن استفاده کند. از سوی دیگر با سپردن کارهای ریز و درشت مختلف، می توانید او را برای کشف توانایی هایش کمک کنید.
فرصت دادن کودک برای عرضه خود
اگر کودک بتواند از همان سنین آغازین زندگی بتواند خود و کارهایی که انجام داده است را به خوبی توجیه کند و با دیگران در میان بگذارد، قطعا در آینده از میزان قابل توجهی اعتماد به نفس برخوردار خواهد بود. اگر کاری انجام داده است که نباید، به او اجازه دهید دلایلش را بیان کند.
فرضت حرف زدن را از کودک سلب نکنید. بگذ ارید هر مسئله هرچند کوچک که دارد را برایتان بازگو کند. در سنین کودکی، نیاز است که کمی به او میدان دهید تا خودنمایی کند و بداند که به او توجه می شود؛ البته تا حدی که موجب لوس شدن و غرور بیش از حد او نشود.
فرصت تجربه
به کودک اجازه دهید که خودش تجربه کند، لمس کند، بسازد، ویران کند و … . تمامی این کارها به او اجازه می دهد که ابعاد دیگری از خود را پیدا کند و کارهای خارق العاده ای را انجام دهد.
تا زمانی که قرار نیست به او آسیبی برسد، مانعی برای ساخت اشیای جدید، کارهای جدید و مواردی از این قبیل برای آن ها ایجاد نکنید. این کار موجب می شود تا او بتواند با مهارات خود آشنا شود و به این باور برسد که چه شخصیت توانمندی دارد.
حفاظت از سلامت کودک
مراقبت از کودک و حفظ سلامت جان و روان او خود یکی از مهم ترین مولفه ها برای ایجاد اعتماد به نفس در اوست. اگر محافظت از کودک به خوبی انجام نگیرد و مدام دچار کسالت باشد، به فردی بهانه گیر تبدیل می شود.
اقداماتی که موجب سلب اعتماد به نفس کودک می شود
برخی حرکات و اقدامات هستند که شاید ناخودآگاه و بدون هیچ قصد خاصی انجام شوند اما تاثیر منفی مستقیمی بر روی اعتماد به نفس کودک داشته باشد. برخی از این رفتارها به شرح زیر است که لازم است والدین و مربیان از انجام دادن آن ها بپرهیزند.
دخالت در امور کودک
دخالت در کارهایی که کودک انجام می دهد، می توان حس استقلال و توانایی تصمیم گیری در شرایط مختلف را از او سلب کند. این موضوع می تواند شخصیتی وابسته در کودک ایجاد کند که در آینده نیز نتواند برای امور خود، خودش تصمیم بگیرد. وابستگی و عدم تکیه بر خود، از جمله مواردی است که می تواند اعتماد به نفس را در فرد، سرکوب کند.
البته به این معنا نیست که کودک را به طور کامل آزاد بگذارید تا هر کاری می خواهد بکند؛ تنها در مواقعی که می دانید و لازم است باید این کار را بکنید تا حس استقلال را در او برانگیزید.
تجاوز کردن به حد و حدود کودک
هر کودکی برای خود حریم شخصی دارد و ممکن است این حریم به صورت رازهایی باشد که در دل دارد و یا در اشیاء و اسباب بازی هایی خلاصه شود که برای او اهمیت دارند. به هر حال، کودکان در عالم خود افکاری دارند که برای بزرگ ترها شاید ساده و بی اهمیت باشند اما برای آن ها ارزش خاصی دارند. بی احترامی به این حریم شخصی و کم ارزش انگاشتن آن موجب رنجش کودک و در نتیجه تخریب اعتماد به نفسش می شود.
اجازه دهید با یک مثال این موضوع را شفاف تر بیان کنیم. شما کودکی را در نظر بگیرید که یک هواپیمای کاغذی برای خود درست کرده و آن را در گوشه ای از اتاق یا خانه نگهداری می کند و شما به عنوان مادر یا پدر او، هواپیمای او را بی ارزش تلقی می کنید و لابلای وسایل دیگر، پاره کرده و یا دور می اندازید. این کار در روحیه فرزند شما تاثیر بسیار بدی می گذارد و به او این حس را القا می کند که نمی تواند مالک چیزی باشد و در زندگی او نیز تاثیرگذار است.
انجام دادن کارهای کودک
برخی از والدین از روی دلسوزی و با این فکر که به کودکشان کمک می کنند، مسئولیت برخی کارهای آن ها را برعهده می گیرند؛ مانند انجام دادن تکالیف مدرسه و موارد مشابه دیگر. اما اگر بدانید که همین دلسوزی چقدر می تواند در روحیه و اعتماد به نفس کودک شما اثر بگذارد، هرگز آن را تکرار نمی کنید!
چنین کمک هایی به کودک و اینکه اجازه ندهید، کارهایش را خودش انجام دهد موجب شکل گیری شخصیت او با خصلت وابستگی می شوید و ضربه جبران ناپذیری به اعتماد به نفس او وارد می کنید. اگر می خواهید به او کمک کنید، می تواند تا حدودی راهنمایی های لازم را داشته باشید اما به هیچ عنوان یک کار را تمام و کمال به جای او انجام ندهید.
این موضوع در مسائل تحصیلی اگر اجرا شود، جدا از سرکوب شدن اعتماد به نفس در روند تحصیل کودک نیز اختلال ایجاد می نماید.
تحقیر و مقایسه کودک
یکی از بدترین ظلم هایی که می توانید به کودکتان بکنید این است که کارهای او را، هر چقدر هم که کوچک باشد، ناچیز بشمارید، به سادگی از آن عبور کنید و حتی کمی تحقیر هم چاشنی آن کنید. این که از هر کار او ایراد بگیرید و حسن های او را نادیده بگیرید، موجب سروخوردگی کودک می شوید.
در این راستا باید بگوییم که به هیچ عنوان، فرزند خود را با دیگران و به ویژه خودتان مقایسه نکنید. انسان منحصر به فرد است و لزومی ندارد که کودک شما نیز مانند اطرافیانش باشد. مطمئن باشید او هم ویژگی هایی دارد که بقیه از آن ها بی بهره اند. بنابراین سعی نکنید با تحقیر و مقایسه راه درست را به او نشان دهید.
بزرگنمایی ایرادات
برخی کودکان دارای نواقص ظاهری و غیرظاهری هستند که ممکن است به صورت مادرزادی و یا اکتسابی باشد. یادآوری این مشکلات برای آن ها در مواقع حساس می تواند ضربه بزرگی برای آن ها به شمار بیاید که یکی از عواقب آن، افسردگی است.
تلخ و سرد صحبت کردن
رفتارهای سرد و ناامیدانه یکی دیگر از کارهایی است که بسیاری از والدین خواسته یا ناخواسته انجام می دهند. اینگونه برخوردها ممکن است برای کودک اینطور تلقی شود که قصد حاکمیت بر او را دارید و یا برای او ارزش قائل نمی شوید.
این که هر کاری انجام دهد یک انرژی منفی از شما دریافت کند، موجب می شود از درون شکست سختی را متحمل شوند و برای انجام اقدامات جدید، ذوقی از خود نشان دهد.
سرزنش کردن
سرزنش های مداوم از سوی والدین یا مربیان موحب ترس و دلهره او می شود. اینکه مبادا کاری که انجام می دهد و یا قصد آن را دارد، بعدا از سوی شما مورد سرزنش و انتقاد قرار گیرد، موحب بدبینی شده و به راحتی او را از تمامی اقدامات و ایده هایی که در سرش دارد، منصرف می سازد.
در مواردی که می دانید لازم است موضوعی را به او گوشزد کنید، به یک یا دو بار اکتفا کنید. اگر تاثیرگذار نبود، توصیه های خود را قطع کنید و علت را جویا شوید. ممکن است برای مسئله ای او را سرزنش می کنید که حتی خودش هم قادر به اصلاح نیست. در این شرایط سرزنش های شما نیز باری اضافی برایش به شمار می آید و او را مایوس می کند.
شکست کودک در بازی ها
بازی یکی از مهم ترین مواردی است که علاوه بر جنبه سرگرمی، جنبه های آموزشی زیادی هم دارد. بدیهی است که اغلب در یک بازی بین والدین و فرزندان، والدین برنده باشند اما لازم است که فرصت برد را برای کودکانشان نیز ایجاد کنند. باخت مدام نه تنها اعتماد به نفس کودک را پایین می آورد، بلکه به او این احساس را می دهد که نمی تواند از عهده هیچ کاری به درستی برآید. بنابراین در موقعیت های مهم زندکی همواره برنده بودن را برای خود محال می پندارد. بهتر است تجربه شکست به صورت تدریجی باشد نه مکرر.
کودکانی که اعتماد به نفس دارند چگونه اند؟
بسیاری از شما این سوال را می پرسید که بر فرض مثال، فرزند ما در بازه سنی 7 تا 10 سال است. آیا اعتماد به نفس کافی را دارد یا خیر. در این باب باید بگوییم که یک کودک با سطح مطلوبی از اعتماد به نفس، دارای نشانه هایی است که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.
- دوست داشتن کودکان دیگر و کمک کردن به آن ها
- حفظ متانت و آرامش حین سخن گفتن
- بشاش بودن و اطمینان به خود
- دوست داشتن خود و ارزش قائل شدن برای خودش
- داشتن برنامه برای زندگی و پیشروی مطابق با آن
- کم توقع در مقابل دیگران و در مقابل از خود بیشترین توقع را دارند که بتوانند کاری را به تنهایی انجام دهند.
- توانایی حرف زدن در جمع و دفاع از خود
- خجالتی و منزوی نیست.
- امیدوار بودن و نداشتن دلهره
- مسئولیت پذیری و کوشش در انجام وظیفه ای که به او محول شده است.
- اطمینان به خود، توانایی و لیاقت هایش
- خوشحال نشدن از شکست دیگران
- عجول نبودن
چه کارهایی را می توان برای تقویت اعتماد به نفس کودک انجام داد؟
دو موضوع بسیار مهم و تاثیرگذار در تقویت روحیه و اعتماد به نفس کودک، کنترل او از جهات مختلف و همراهی با اوست. اما یعنی چه؟
منظور از کنترل و همراهی این نیست که مدام بخواهیم کودک را تحت نظر قرار دهیم و حس امنیت را از او سلب کنیم. بلکه باید بیاموزیم چگونه می توانید شخصیت او را به درستی تربیت کنیم. برخی از اقدامات کنترل گونه به شرح زیر هستند:
- توجه به واردات ذهنی کودک: اینکه کودک چه کتابی می خواند، چه برنامه هایی می بیند، چه چیزهایی می شنود و … همگی جزو ورودی های ذهنی او هستند.
- کنترل معاشرت کودک: کودکان تا حد زیادی تحت تاثیر اطرافیان و دوستان خود قرار دارند و به راحتی می توانند اخلاقیات آن ها را کسب کنند. برخی از این اخلاقیات می تواند جنبه منفی هم داشته باشد. بنابراین نیاز به کنترل دارند.
- افسوس های کودک را در نظر داشته باشید: اینکه کودک باید بابت خطاهای خود احساس ندامت کند و به آن ها پی ببرد مسئله این نیست که بتوان انکار کرد اما به هر حال نباید این حس، بیش از حد برای او ایجاد گردد و در نهایت موجب افسردگی شود.
- در نظر داشتن سخنان و تظاهرات کودک: حواستان باشد که کودک از همان سنین پایین درگیر ظاهرسازی، تجملات، ریا، تملق و … نشود. در صورت مشاهده علائم آن لازم است جلوگیری کنید. همچنین به هیجانات کودک نیز توجه کنید که به راحتی در مقابل آن ها تسلیم نشود.
- کنترل زندگی شخصی: گاهی اوقات لازم است که به احوال کودک در زمان های مختلف توجه کنید. اغلب پیش می آید که آن ها در بازی ها و خیالبافی ها، به شکست ها و ناراحتی هایشان بال و پر می دهند که اگر ادامه دار باشد، می تواند لطمه بزرگی وارد سازد.
همراهی با کودک در برخی امور می تواند موحب تقویت اعتماد به نفس او شود. این همراهی ها به شرح زیر هستند:
- استفاده از فرصت هایی که در مسیر زندگی قرار می گیرد.
- فراهم کردن شرایط برای موفقیت کودک و رشد او
- حمایت از کودک به خصوص در شرایطی که شکست و ناراحتی را تجربه کرده است.
- تنوع ایجاد کردن در زندگی کودک به واسطه گردش و تفریحات مختلف
- توجه به روحیه کودک و تلاش برای حفظ شادابی او
- پیشنهاد راه های جدید برای موفقیت شدن کودک و نیز روحیه دهی به او
- پرورندان روحیه شجاعت طلب کودک؛ البته نه با افراط
- توجه به علایق و رغبت های کودک تا جایی که موجب لوس شدنش نشود
- کشف استعدادهای کودک و توجه و پرورندان آن ها
0 Comments