گفتاردرمانی پارکینسون، توصیه‌هایی جهت بهبود بلع و مشکلات گفتاری

گفتار درمانی پارکینسون چه کمکی می‌کند؟ ابتلا به بیماری پارکینسون بسته به شدت بروز آن  می‌تواند زندگی فرد، خانواده‌ و نزدیکانش را تحت تاثیر قرار داده و حتی مختل کند. مشکلات بلع (دیسفاژی) و مشکلات گفتاری و صدای آرام از جمله شکایت‌های بیماران پارکینسون است. گفتاردرمانگران، متخصصانی هستند که می توانند به بیماران پارکینسون در برقراری ارتباط، استفاده‌ی حداکثری از ظرفیت گفتار، بلندی صدا، شناخت و بلع بهتر و کاهش آبریزش دهان ناشی از بیماری کمک کنند. توجه به این موارد بسیار حائز اهمیت است زیرا مشکلات بلع می‌تواند حیات فرد را به خطر انداخته و مشکلات گفتار و زبان، ارتباط فرد با اطرافیان را دچار اختلال می‌کند. اگر شما یا یکی از خویشاوندان یا دوستانتان که دچار بیماری پارکینسون شده است، از مشکلات گفتار و بلع ناشی از این بیماری رنج می برد، گفتاردرمانی پارکینسون برای شما نوشته شده است.

قبل از گفتاردرمانی پارکینسون باید بدانیم بیماری پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون اختلالی مغزی و پیشرونده است که بر اثر آسیب به سلول‌های خاصی در مغز ایجاد می‌شود. تا به امروز علت مشخصی برای این بیماری یافت نشده اما تحقیقات نشان داده بیماری می‌تواند دلایل ژنتیکی و محیطی داشته باشد. برای بیماری پارکینسون می‌توان ۵ مرحله در نظر گرفت:

مرحله۱: علائم در این مرحله خفیف است. لرزش و سفتی اندام‌ها اندک بوده و تنها در یک سمت بدن قابل مشاهده است.حالت چهره کمی تغییر کرده و مشکلات تعادلی نیز مشاهده می‌شود.

مرحله۲:علائم در این مرحله اندکی شدیدتر شده و سمت دیگر بدن را نیز درگیر می‌کند.

• برادی کینزی یا کندی حرکات در دو طرف بدن
• سفتی و لرزش در هر دو سمت بدن
• مشکلات تعادلی
• کاهش احساس در چهره

مرحله۳: در مرحله‌ی میانی با وجود اینکه علائم از مرحله‌ی قبل شدیدتر می‌شوند اما فرد همچنان می‌تواند کارهایش را مستقل انجام دهد. با این حال فرد در فعالیت‌های روزانه همچون غذا خوردن، حمام رفتن و… دچار مشکلاتی خواهد بود.

مرحله۴: زندگی مستقل در این مرحله به علت تشدید علائم تقریبا ممکن نیست به حدی که فرد برای راه رفتن هم ممکن است به واکر نیاز داشته باشد.

مرحله۵: علائم پارکینسون در این مرحله در شدیدترین حالت خود قرار دارند و ممکن است لازم باشد فرد بستری شود. 

شدیدترین مرحله‌ی این بیماری می‌تواند با هذیان و توهمات، مشکلات حافظه و بینایی، اختلال بویایی، یبوست و… همراه باشد.

نشانه‌ها و علائم شایع بیماری پارکینسون

علایم بیماری پارکینسون می‌تواند در افراد مختلف، متفاوت باشد اما به طور معمول الگوی آن اینگونه است که ابتدا یک سمت بدن را دچار مشکل کرده و بعد به سمت دیگر بدن می‌رود.

این بیماری به طور کلی باعث اختلال در وضعیت طبیعی بدن می‌شود.

حرکات بیمار کند می‌شود، دست‌ها و پاها  سفت شده و گاهاً در هنگام استراحت، در آن‌ها لرزش مشاهده می‌شود.

طبق آمار جهانی ۷۵ تا ۹۰ درصد بیماران پارکینسون در طول دوره‌ی بیماری خود، مشکلات گفتاری را تجربه می‌کنند.

علائم گفتاری و بلع در بیماران پارکینسون که به گفتاردرمانی پارکینسون نیاز دارند

مشکلات گفتاری و بلع در هر زمانی از مراحل بیماری ممکن است مشاهده شود اما بیشتر با پیشرفته شدن بیماری رخ می‌دهد.

از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکلات بلع یا دیسفاژی 
• کاهش بلندی صدا
• صدای یکنواخت
• ناتوانی در انتقال احساسات
• آبریزش دهان
• لرزش فک

در ادامه‌ی مطلب به توضیح علت رخ دادن مشکلات گفتاری و بلع (دیزارتری و دیسفاژی) در بیماری پارکینسون و راه‌های درمان هر یک مثل گفتاردرمانی پارکینسون می‌پردازیم.

مشکل بلع در بیماران پارکینسون چه پیامدهایی دارد؟ 

از مهم ترین پیامدهای اختلال بلع در پارکینسون می‌توان به مشکلات ریوی، پنومونی آسپیراسیون، سوء تغذیه و کم آبی اشاره کرد. عدم توجه به این مشکلات می‌تواند حیات فرد را به خطر بیاندازد.

همچنین مشکلات بلع می تواند باعث کاهش وزن و احساس شرم و خجالت در بیماران را به همراه داشته باشد.

از طرفی آسپیراسیون خاموش هم در بعضی بیماران پارکینسون مشاهده می‌شود. بنابراین بسیار مهم است که ارزیابی‌های بلع در بیمارانی که این مشکل را گزارش نمی‌دهند هم به طور منظم انجام شود.

راه‌هایی برای درمان اختلال بلع در بیماران پارکینسون

دارودرمانی: یک راه کاهش اختلال بلع در بیماران پارکینسون، دارو درمانی است که باید طبق نظر پزشک مصرف شود.

عملکرد بلع ممکن است با مصرف داروهای دوپامینرژیک بهبود یابد.

بلع درمانی: گفتاردرمانگر با انجام تکنیک‌ها، تحریکات و ماساژهایی مختص بلع درمانی پارکینسون، کمک می‌کند عضلات مرتبط با بلع را تقویت کرده و بلع بهتری داشته باشید.

توصیه‌هایی جهت بلع آسان تر:

• هنگام غذا خوردن یا مصرف قرص، صاف بنشینید.
• با خم کردن سرتان به سمت جلو، هنگام قورت دادن غذا، بلع ایمن‌تری خواهید داشت.
• برای جویدن غذا وقت کافی بگذارید.
• هنگام بلع، تمرکز کافی داشته باشید‌.
• تعداد وعده‌‌های غذایی را افزایش داده و میزان هر وعده را کاهش دهید تا فرایند غذا خوردن برایتان خسته کننده نشود.

مشکلات گفتاری در بیماران پارکینسون چگونه بروز می‌کند؟

گفتار صحیح نیازمند عملکرد صحیح سیستم‌های تنفسی، بسته شدن تار‌های صوتی و حرکات دقیق ماهیچه‌های حلق، دهان، زبان و صورت است. بیماران مبتلا به پارکینسون میتوانند چندین مورد از علائم زیر را در تکلم نشان دهند:

• بیماران پارکینسون ممکن است هم در درک گفتار و هم بیان آن دچار مشکل شوند.
• تغییر در بلندی صدا از مشکلات شایع بیماران پارکینسون است. 
• صدای این بیماران اغلب آرام و گاهاً گرفته و خشن است.
• صحبت‌های فرد آرام و آهسته است و توانایی بلند صحبت کردن را ندارد.
• دیگران قادر به شنیدن صحبت‌های فرد نیستند و مدام می خواهند گفته‌اش را بلند‌‌تر تکرار کند.
• بیمار پارکینسون بریده بریده صحبت می کند.
• جملات را با شک بیان می کند.
• یکنواخت صحبت کرده و گفتارش فاقد زیر و بمی‌های لازم است.
• آهسته صحبت کردن می‌تواند به علت مشکل در یافتن کلمات رخ دهد.
• در مواردی ممکن است سرعت گفتار بیمار افزایش یافته به طوری که مانند لکنت به نظر برسد.
• بیماران پارکینسون به علت علائمی مانند صورت بی احساس یا به اصطلاح یخ زده نیز در برقراری ارتباط و بیان احساسات دچار مشکل می شوند.

پارکینسون و مساله‌ی صدا در گفتاردرمانی پارکینسون

با بررسی مواردی که در ادامه گفته شده، می‌توانید بسنجید مشکلات صدا، از بلندی صدا گرفته تا گرفتگی و خش‌دار بودن، تا چه حد کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده است.

اگر مشکلات گفتاری در شما کم است یا هنوز شدت نیافته، مراجعه به گفتاردرمانی می‌تواند از وخامت آن جلوگیری کند.

• مردم صدای من را به سختی می‌شنوند.
• در محیط شلوغ و پرسروصدا، صدای من به سختی شنیده می‌شود.
• مشکلات گفتاری، کیفیت زندگی و ارتباط من را تحت تاثیر قرار داده است.
• مشکلات گفتاری باعث کناره گیری من از مکالمات و اجتماع شده است.
• مشکل صدای من باعث مشکلات معیشتی شده و درآمدم را از دست داده ام.
• برای پخش کردن صدایم باید فشار زیادی به حنجره ام بیاورم.
• وضوح صدای من ثابت نیست.
• مشکلات صدایم اعتماد به نفسم را کاهش داده و مرا ناراحت می‌کند.

گفتاردرمانی پارکینسون برای بلندی صدا

گفتاردرمانی پارکینسون برای بلندی صدای این بیماران از برنامه صوت درمانی محبوب پارکینسون، یعنی LSVT استفاده میکند.

LSVT: Lee Silverman Voice Treatment

این روش یک درمان فشرده‌است و به صورت جلسات 4 روز در هفته و به مدت 4 هفته اجرا می‌شود.

البته این‌که گفتاردرمانگر شما با توجه به شرایط ویژه شما چه تعداد جلساتی را لازم می‌بیند، کاملاً فردی است. ممکن است گفتاردرمانگر تعداد جلسات کمتر در طی هفته را برای انجام درمان شما پیشنهاد کند، یا اینکه بخواهد دقیقاً مثل پروتکل LSVT پیش برود.

در این روش تمرینات فشرده بوده و تمرینات در منزل هم از اهمیت بسیار بالایی برای درمان برخوردار هستند.

یک گفتاردرمانگر و گفتاردرمانی پارکینسون چطور می‌تواند به بهبود گفتار و ارتباط بیمار پارکینسون کمک کند؟

• آسیب شناس گفتار و زبان با بهبود مهارت‌های زبانی (جمله بندی، کلمه یابی، روایت‌گری و…) تلاش می کند توانایی‌های ارتباطی شما را حفظ کرده و تقویت کند.
• با آموزش تمریناتی توسط گفتاردرمانگر تنفس، سرعت، بلندی و نحوه‌ی گفتارتان بهبود می‌یابد.
• گفتاردرمانی در کنار بهبود آسیب‌های وارده ناشی از بیماری پارکینسون، می‌تواند از بروز آسیب‌های جدی‌تر و وخامت علائم جلوگیری کند.
• اگر گفتار شما آسیب زیادی دیده است، گفتاردرمانگر قادر است با روش‌هایی جایگزین مانند AAC و تخته‌ی ارتباطی، توانایی برقراری ارتباطی شما را حفظ کند.

علت آبریزش دهان در بیماران پارکینسون چیست؟

آب‌ریزش دهان در بیماران پارکینسون به‌علت افزایش بزاق نیست.

عضلات زبان، دهان و گلو در این بیماران کند شده و تعداد دفعات قورت دادن آن‌ها کم می‌شود.

آناتومی بدن بیماران نیز تغییر می‌کند و به دلیل خم شدن گردن، بزاق بیشتر در جلوی دهان جمع شده و باعث آب‌ریزش دهان می‌شود.

چگونه می توان آبریزش دهان ناشی از پارکینسون را کاهش داد؟

آب‌ریزش دهان و افزایش بزاق می‌تواند باعث ایجاد زخم و یا شکاف‌هایی در گوشه لب‌ها شده و باعث عفونت دهان شود. این زخم‌ها خود مشکلات صحبت کردن و بلع در بیماران پارکینسون را تشدید می‌کند. لذا موارد زیر راهکارهایی برای حل این مشکل میباشد:

1. بهبود وضعیت آناتومی و قرار گرفتن سر، به کاهش آبریزش دهان کمک می‌کند.
2. تقویت عملکرد بلع تاثیر بسیار مهمی دارد و مثلاً مکیدن آب‌نبات‌های ترش باعث می‌شود قورت دادن و بلع در بیماران پارکینسون بهتر انجام شود. هرچند در بسیاری موارد نیاز به اقدامات تخصصی تر میباشد که توسط گفتاردرمانگران ارائه میشود.
3. دارودرمانی:

داروهای مربوطه با افزایش تحرک عضله های مربوط به بلع، آب‌ریزش دهان را کاهش می‌دهد.

4. تزریق سم بوتولینوم و جراحی:

در آب‌ریزش دهان شدید تزریقات در غدد بزاقی و عمل‌های جراحی انجام می‌شود.

تمرین هایی برای کاهش آبریزش دهان

• جلوی آینه قرار بگیرید. لب‌هایتان را محکم ببندید و تا ۴ بشمارید. این کار را ۵ بار دیگر هم انجام دهید.
• لب‌هایتان را غنچه کنید، مانند زمانی که در نی فوت می کنید.
• لب‌های خود را مانند حالت خندیدن از دو طرف بکشید و تا ۴ بشمارید. سپس به آن‌ها استراحت دهید.

در این مطلب تلاش کردیم به عمده‌ی سوالات مرتبط با بلع، گفتار و آبریزش دهان بیماران پارکینسون پاسخ دهیم. 

گفتاردرمانی کلینیک حامی، پذیرای بیماران پارکینسون بوده و متخصصین ما در تلاش‌اند تا با ارائه‌‌ی به‌روزترین خدمات درمانی، عوارض ناشی از پارکینسون را به حداقل برسانند.