کاردرمانی کودکان فلج مغزی یا CP

کاردرمانی فلج مغزی در دو حیطه‌ی کلی به مراجعین سی پی کمک می‌کند:

کاردرمانی جسمی فلج مغزی

در واقع کاردرمانی جسمی سی پی به درمان عضلانی اسکلتی کودک فلج مغزی با دیدگاه نورولوژیک (عصب‌شناختی) می‌پردازد.
کاردرمانگران با انواع تکنیک‌های حرکت درمانی و انواع مدالیته‌هایی که در چارچوب‌های بین المللی مجاز به استفاده از آن‌ها هستند، به کودک کمک می‌کنند تا به سطحی برسد که قادر به انجام فعالیت‌هایش باشد.
هر کیس سی پی که به ما مراجعه می‌کند بسته به سطح GMFCS که در آن قرار می‌گیرد، یعنی سطح یک، دو، سه، چهار یا پنج، ما برای او برنامه‌ریزی میکنیم.
برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌کنیم مقاله فلج مغزی را مطالعه نمائید.

به زبان بسیار ساده، ما دو هدف کلی را در مراجعین سی پی رعایت میکنیم:

1. اول اینکه نگذاریم مراجع بدتر بشود.
2. دوم اینکه تلاش کنیم مراجع بهتر شود.

برای هر کدام برنامه ریزی های مختلف مورد نیاز است.
بسته به اینکه کودک سی پی در چه سطحی قرار دارد، تصمیم می‌گیریم که کدام برنامه را برای او انتخاب کنیم.
مثلا در کاردرمانی مراجع سی پی سطح یک، تلاش برای پیشرفت برای ما پر رنگ تر است و وقت بیشتری از برنامه ما را به خود اختصاص می‌دهد و نگرانی کمتری درمورد پسرفت او داریم، چون فرد تحرک و حرکت مستقل دارد.
اما هرچه به سطوح پایین تر می‌رویم، مثلاً در مراجع سی پی سطح پنج، ما وقت بیشتری را صرف جلوگیری از پسرفت او می‌کنیم، چرا که این فرد تحرک ندارد و احتمال اینکه در آینده دچار اختلالات اسکلتی عضلانی مکرر، اختلالات گوارشی، تنفسی، قلبی ریوی و… بشود خیلی بیشتر است.
این نقش توانبخشی پزشکی یا کاردرمانی جسمی فلج مغزی است. یعنی بخشی که از نظر فیزیکال فرد را ارزیابی و درمان می‌کند.

کاردرمانی ذهنی فلج مغزی

کاردرمانی ذهنی در بچه‌های مبتلا به فلج مغزی، با یک دیدگاه عصب شناختی شامل حیطه‌های درمانی زیر است:

• کاردرمانی شناختی ادراکی.
• ادراکی حرکتی.
  که رویکردهای یکپارچگی حسی هم در این بخش استفاده می‌شود.
• کاردرمانی شناختی.

شامل یادگیری مفاهیم، حافظه و…

• توانبخشی بینایی.
  بسیاری از کودکان سی پی ممکن است از خفیف تا شدید درگیر مشکلات بینایی باشند.

کاردرمانی فلج مغزی در قسمت بینایی شامل دو بخش است:

1. افزایش مهارت‌های حرکتی بینایی که مربوط به عضلات بینایی هست.
2. ادراک بینایی.

این توانمندی‌های بینایی ارتباط مستقیمی با شناخت، ادراک و حرکت دارند و بسیار با اهمیت‌اند.

مثلاً استرابیسم یا لوچی که ناشی از اختلال سی پی است، باعث می‌شود کودک در ادراک بینایی دچار مشکل شود و این مساله بعداً در شناخت و یادگیری و… اثرگذار است.

برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌کنیم مقاله مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی را مطالعه نمائید.

در حالت معمول فرد باید توانایی ردیابی بینایی داشته باشد (مثلاً موقع مطالعه چشم باید از ته خط به سر خط برود و…) در کودکان سی پی آنقدر عضلات چشم آن‌ها درگیر می‌شود که چشم را نمی‌توانند از زاویه خاصی به بالاتر ببرند که دامنه بینایی را پوشش بدهند. درنتیجه ممکن است وضعیت (پاسچر) گردنی آن‌ها تغییر کند تا دامنه بینایی را پوشش دهند.  

برخی کاردرمانگران به صورت تخصصی روی این حیطه کار می‌کنند و برخی در کنار کار شناختی و ادراکی به این موضوع می‌پردازند. نقش کاردرمانی فلج مغزی در این حیطه هم پررنگ است.

• کاردرمانی توجه و تمرکز.

کاردرمانی سی پی در انجام فعالیت‌های روزانه

ممکن است در جلسات کاردرمانی اصطلاح ADL را شنیده باشید. این کلمه به معنای فعالیت‌های روزانه زندگی هر فرد است.

ADL: Activity of Daily Living

که شامل کلیه فعالیت‌های شخصی فرد می‌باشد. مثل:

• غذا خوردن
• لباس پوشیدن
• دستشویی رفتن
• رعایت بهداشت
• حمام رفتن
• جابجایی و حرکت

زیر ساخت همه این فعالیت‌ها توانبخشی پزشکی است. مثلاً کودک می‌خواهد غذا بخورد اما هنوز دستش را نمی‌تواند آن‌قدری بالا بیاورد که قاشق را به دهان برساند. یا هماهنگی چشم و دست ندارد و باید در کاردرمانی ذهنی کودک فلج مغزی آن را پیگیری کرد.

ما در کاردرمانی فلج مغزی از رویکرد بالا به پایین (Top-down) استفاده می‌کنیم؛ یعنی یک فعالیت ضعیف کودک را درنظر می‌گیریم، آن را به جزئیات کوچک‌تر تقسیم کرده و آن‌ها را تقویت می‌کنیم تا به هدفمان که بهبود آن فعالیت بود برسیم. نه اینکه صرفاً دامنه حرکتی عضله را بیشتر کنیم اما ندانیم این دامنه حرکتی برای کدام فعالیت کودک مفید است و چه کاربردی برای او خواهد داشت.

هم‌زمان با این بخش، باید حواسمان به سایر کارها یا (occupation) های مراجع هم باشد. یعنی اگر در بازی کردن مشکل دارد، به رشد بازی در او توجه می‌کنیم. اگر در تفریحات، آموزش، مشارکت‌های اجتماعی و… نسبت به سنش دچار مشکل بود، او را حمایت و هدایت می‌کنیم. همچنین در فعالیت‌هایی نظیر:

• و…

ارجاع صحیح در کاردرمانی کودک فلج مغزی

در کاردرمانی کودک سی پی از آنجایی که کاردرمانگر یک تراپیست کل‌نگر است، باید حواسش به سایر ابعاد وجودی این کودک هم باشد.

اگر کودک در گفتار مشکل داشت، کودک را به موقع به گفتاردرمانگر ارجاع بدهد و کار تیمی و هماهنگ انجام دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله گفتاردرمانی در کودکان فلج مغزی را مطالعه نمائید.

وقتی مشکلات شناختی ادراکی دارد، به قسمت کاردرمانی ذهنی ارجاع داده شده و بازهم کار تیمی انجام شود.

اگر کودک به وسایل کمکی مثل ارتز ها نیاز دارد، او را به موقع به همکار ارتپد فنی ارجاع بدهیم و ارتز برای او سفارش داده شده، ساخته و پرو شود تا کودک از آن استفاده کند.

اگر کودک به سطحی رسیده که برای مشارکت‌ها و فعالیت‌های روزمره‌اش به وسایل کمکی مثل عصا، واکر، ویلچر و… نیاز دارد باید این موضوع را به خانواده اطلاع دهیم و این پذیرش را در خانواده ایجاد کنیم و وسیله را تجویز و تهیه کنیم.

در مسائل مشارکت در مهدکودک، مدرسه و… کودک را آماده کنیم.

در جلسه اول کاردرمانی فلج مغزی کلینیک حامی چه می‌گذرد؟!

رسم ما در کلینیک حامی در قسمت کاردرمانی فلج مغزی بر این است که در جلسه اول شرح حال می‌گیریم، کودک را به دقت ارزیابی می‌کنیم و سپس به خانواده مشاوره می‌دهیم که توان فرزند شما در چه حدی است و ما در کاردرمانی تا چه حد می‌توانیم به پیشرفت فرزند شما کمک کنیم. همچنین روش‌ها به صورت شفاف توضیح داده می‌شود و حالا این خانواده است که تصمیم می‌گیرد پرتکل درمانی ما مطلوب او هست یا نه. در ویدئو زیر کاردرمانی با تردمیل و سیستم تعلیق کلینیک حامی را می بینیدد:

00:41

فیلم کاردرمانی با تردمیل و با استفاده از سیستم تعلیق

ما در جلسه اول ذهنیت خانواده را به تشخیص خودمان نزدیک می‌کنیم. یعنی اگر خانواده افق دید پایین‌تری از سطح فرزند خود دارد، اگر تشخیص ما سطحی بالاتر بود، این دیدگاه را در خانواده سعی می‌کنیم اصلاح کنیم و او را متوجه کنیم که توانایی کودک او بیشتر از این است؛ از طرف مقابل، اگر انتظار خانواده بسیار بالاتر از توانایی کودک است، آن را هم واقع بینانه به خانواده می‌گوییم و افق دید او را تنظیم می‌کنیم و به او می‌گوییم انتظار او شاید امکان‌پذیر نباشد.

در این صورت درمان طی جلسات بعدی در روال خود ادامه پیدا می‌کند.

همچنین در جلسه ارزیابی کاردرمانی فلج مغزی شرح حال‌های لازم را از خانواده می‌گیریم تا از صحت تشخیص سی پی در کودک مطمئن شویم. تشخیص سی پی برعهده پزشکان است اما گاهی اتفاق می‌افتد که کودک به فلج مغزی مبتلا نیست اما با این تشخیص به کلینیک مراجعه می‌کند. درصورتی که به این مساله برخوردیم، دوباره کودک را برای تشخیص‌گذاری به پزشک ارجاع می‌دهیم و تبادل نظر می‌کنیم.

ارزیابی کودکان سی پی

ارزیابی کودکان سی پی دو قسمت دارد:

1. ارزیابی‌های عضلانی اسکلتی
2. ارزیابی‌های شناختی ادراکی

ما در کلینیک حامی در بخش کاردرمانی جسمی فلج مغزی، میزان سفتی عضلات را می‌سنجیم. عضله چقدر سفت است؟ آیا عضله کودک شل است؟ عضله تون متغیر دارد، هم سفت می‌شود و هم شل؟

همچنین در کاردرمانی فلج مغزی مراحل رشد حرکتی کودک را ارزیابی می‌کنیم و می‌بینیم کودک در چه سطحی قرار دارد؟ چهاردست و پا می‌رود؟ در چه سنی به این مهارت دست پیدا کرده است؟ تا افق‌های دیدمان را بر اساس نمودار GMFCS پیدا کنیم و بدانیم در آینده از کودک چه انتظاری می‌توانیم داشته باشیم.

برای کسب اطلاعات بیشتر حتماً مطالعه کنید: راه رفتن کودکان سی پی به چه عواملی بستگی دارد؟ آیا کودک من راه می‌افتد؟

ما به این شکل GMFCS را تشخیص و GMFM را به صورت حدودی تعیین می‌کنیم.

اگر رفلکس ناهنجاری وجود داشته باشد، آن‌ها را پیدا می‌کنیم.

وقتی کودک راه می‌‌رود، راه رفتن او را آنالیز می‌کنیم که مشکلات راه رفتنش را پیدا کنیم.

اگر مدارک پزشکی مثل عکس لگن، MRI و… وجود داشته باشد آن‌ها را هم بررسی می‌کنیم.

مزیت‌های کاردرمانی کودکان فلج مغزی برای خانواده

کاردرمانی نه تنها به کودک مبتلا به سی پی کمک می‌کند، که حتی خانواده هم با مشاهده‌ی پیشرفت فرزندشان از نظر جسمی و عاطفی سود می‌برند. کاردرمانی کودکان فلج مغزی تا حد امکان سعی در به استقلال رساندن کودک دارد و وقتی کودک خودش به صورت مستقل فعالیت‌های مربوط به خودش را انجام می‌دهد، باری از دوش خانواده برداشته شده و احساس آرامش بیشتری ایجاد می‌شود.