کاردرمانی ام اس چگونه است؟

کاردرمانی ام اس چه کاربردی دارد؟ بیماری نام‌آشنای MS یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دوران جوانی است که توسط سیستم ایمنی خود فرد که وظیفه ایمن نگه داشتن بدن انسان را دارد، ایجاد می‌شود! این بیماری می‌تواند تمام حیطه‌های زندگی یک فرد را از شغل و حرفه تا انجام فعالیت‌های خودمراقبتی مثل استفاده از سرویس بهداشتی دچار اختلال کند.

این بیماری به میزان زیادی زنان را درگیر می‌کند. هرچند میزان ناتوانی در صورت ابتلای یک مرد غالباً از یک زن بیشتر است.

همانطور که در کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی حامی به توانبخشی این بیماری می‌پردازیم، به دلیل شیوع بالای این بیماری و تاثیراتی که بر افراد مبتلا به ام اس و حتی جامعه شغلی دارد، در این نوشتار قصد داریم به MS و اهمیت کاردرمانی ام اس در بهبود عملکرد کاری و به استقلال رسیدن فرد مبتلا بپردازیم.

تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

بیماری MS چیست؟

مالتیپل اسکلروزیس یا همان MS یک بیماری التهابی است که قسمت‌هایی از سیستم اعصاب مرکزی را دچار اختلال می‌کند. برای فهم بیشتر این بیماری ابتدا باید بدانیم که میِلین چیست؟

میلین یک ساختار چربی مانند است که دور سلول‌های عصبی را می‌پوشاند. میلین در افزایش سرعت هدایت و انتقال پیام‌رسانی و تغذیه سلول‌های عصبی نقش دارد. در بیماری MS سیستم بدن ابتدا به میلین حمله و آن را تخریب می‌کند و سپس درگیری به سطوح دیگری هم می‌رسد و عملکرد عصبی در زمینه‌های مختلفی دچار مشکل می‌شود.

علائم بیماری MS چیست؟

سیستم مغز و اعصاب بسیار عظیم است و هر قسمت آن مخصوص انجام کار مشخصی است. با توجه به این‌که آسیب به کدام قسمت سیستم وارد شده است علائم متفاوتی بروز خواهد کرد. مجموعه‌ای از علائم بیماری که می‌توان در بیماران مختلف مشاهده کرد، شامل موارد زیر می‌شود:

بیماری MS چگونه پیشرفت می‌کند؟

برای انتخاب نوع مداخله و ترسیم مسیر درمان در کاردرمانی بیماران ام اس نیاز است که یک کاردرمانگر بداند بیمار چه نوعی از سیر بیماری را تجربه می‌کند. این‌که فرد در دوره تخریب است یا بهبودی و هر کدام از این دوره‌ها چه میزان طول می‌کشد، به طور قطع روند درمان را متفاوت می‌کند.

سیر بیماری MS به 4 شکل دیده می‌شود که با دوره‌های حمله(عود) و بهبودی تعریف می‌شود. منظور از دوره حمله مدت زمانی است که بیماری در فاز حاد یا تحت حاد باشد و تخریب با شدت بالایی در حال وقوع است. در دوره بهبودی تخریب با سرعت آهسته‌ای در حال انجام است و علائم تا حدود زیادی کاهش پیدا می‌کند.

1. فرد یک حمله را تجربه می‌کند سپس دوره‌ای از بهبودی را طی می‌کند و دوباره حمله‌ای دیگر را تجربه می‌کند که از حمله اول کمی شدیدتر است.
2. این نوع سیر بین افرادی که مبتلا به MS هستند شیوع بالاتری دارد و بیماری به صورت آهسته پیشرفت می‌کند. در این شکل از بیماری، ابتدا یک حمله و سپس بهبودی اتفاق می‌افتد ولی حمله بعدی به صورت شدیدتری از حمله قبلی تجربه می‌شود. یعنی برخلاف نوع اول، در این‌جا پیشرفت بیماری سریع‌تر است.
3. در نوع 3 حمله و تخریب از همان ابتدا با افت شدیدی همراه است. در این نوع یا دوره بهبودی وجود ندارد یا میزان بهبودی بسیار کم است.
4. در آخرین شکل از بیماری MS تخریب به صورت ثابت پیشرونده است که این شکل از بیماری نادر است.

درمان پزشکی MS به چه شکل است؟

درمان پزشکی تلاش می‌کند دوره‌های عود را کاهش و دوره‌های بهبودی را افزایش دهد. یکی از مهم‌ترین مداخله‌های پزشکی، دارودرمانی است.

داروهای بیماری MS به 2 دسته کلی تقسیم می‌شوند:

1.       داروهایی برای بهبود علائم بیماری. مثل افسردگی، اسپاستی‌سیته، مشکلات ادراری، مشکلات شناختی و … .

2.       داروهایی برای بهبود روند بیماری. مثل:

• Betaseron
• Copaxone
• Avonexd
• Novantrone

این داروها به صورت تزریقی استفاده می‌شود و اگر به هر نحوی تاثیر این داروها کاهش پیدا کند داروی Gilenya که خوراکی است تجویز می‌شود.

ارزیابی کاردرمان ام اس

برای شروع مداخلات کاردرمانی ام اس ابتدا لازم است فرد مورد ارزیابی قرار بگیرد تا مشخص شود در کدام زمینه‌ها دچار اختلال عملکردی شده است. همان‌طور که می‌دانید یک بیماری می‌تواند تاثیرات متفاوتی بر افراد مختلف بگذارد و این اهمیت بیشتر ارزیابی را برای شروع مداخله نشان می‌دهد.

اولین و مهم‌ترین ارزیابی در کاردرمانی بیماران ام اس این است که بدانیم فرد در کدام حیطه‌های کاری خود دچار مشکل شده است.

• آیا مشارکت اجتماعی او تحت تاثیر بیماری قرار گرفته است؟
• آیا در انجام وظایف حرفه‌ای و شغلی خود دچار چالش شده است؟
• آیا توانایی انجام فعالیت‌های خودمراقبتی را دارد؟

دومین موردی که پایه‌ی سایر عملکردها در تمرینات کاردرمانی ام اس محسوب می‌شود، ارزیابی مهارت‌های عملکردی است.

• آیا فرد توانایی راه رفتن دارد؟
• آیا مهارت‌های ارتباطی او دچار مشکل شده است؟
• حس و ادراک فرد چگونه است؟

ارزیابی محیط زندگی و کاربرای کسب حداکثر استقلال ممکن برای فرد مبتلا به MS لازم است اصلاحاتی در محل زندگی و کار فرد ایجاد شود. مثلاً کاردرمانی ام اس در منزل پیشنهاد می‌دهد از سطوح شیب‌دار، بالابر مکانیکی، قرار دادن وسایل در سطح دسترسی فرد و …استفاده شود.

ارزیابی تحمل و خستگی

یکی از شایع‌ترین علائم این بیماری خستگی است. خستگی زیاد باعث القای حس ناامیدی و ناتوانی به فرد می‌شود. یک کاردرمانگر در کاردرمانی ام اس می‌داند فرد چه نوع خستگی را تجربه می‌کند، در طول چه فعالیت‌هایی خسته می‌شود، بعد از انجام چه میزان کار خسته می‌شود و … .

خستگی انواع مختلفی دارد. مثلاً: خستگی ناشی از فرآیند بیماری، خستگی ناشی از مشکلات درمان نشده، خستگی جسمانی، خستگی ذهنی، خستگی عمومی و خستگی نرمال. با توجه به نوع خستگی، مداخله کاردرمانی برای ام اس متفاوت خواهد بود.

ارزیابی مهارت‌های شناختی

یکی از عارضه‌های این بیماری، اختلالات توجه و تمرکز و در صورت عدم رسیدگی، فراموشی و دمانس است. پس ارزیابی انواع حافظه در کنار سایر عملکردهای اجرایی اهمیت خود را در این‌جا نشان می‌دهد.

ارزیابی خواب

در این مرحله خواب بیماران نیز ارزیابی می‌شود. معمولا نداشتن یک خواب خوب نشانه وجود یک عارضه یا بیماری است. بنابراین تمامی بیماران باید از نظر کیفیت خواب ارزیابی شوند.

کاردرمانی ام اس به چه شکل انجام می‌گیرد؟

بیماری MS علائم زیادی دارد که در هر بیماری به نوعی خود را نشان می‌دهد. از آن‌جایی که این بیماری ماهیت پیشرونده‌ای دارد، حفظ توانایی و عملکرد بیمار از اهمیت زیادی برخوردار است. یعنی در بیشتر مواقع به جای این‌که تلاش شود عملکرد از دست رفته برگردد بهتر است عملکردی را که موجود است، حفظ کنیم تا از دست نرود.

در این نوشتار مداخلات کاردرمانی بیماران ام اس برای کاهش این علائم و بهبود کیفیت زندگی شرح داده می‌شود.

1. آموزش تکنیک‌های حفظ انرژی

بیمار مبتلا به MS با افت انرژی زیادی روبرو است و این کاهش انرژی باعث می‌شود خستگی زیادی را تجربه کند و فعالیت‌های خود را به خوبی انجام ندهد و در نهایت دچار ناامیدی و کاهش عزت نفس بشود. از سری تکنیک‌های حفظ انرژی در کاردرمانی ام اس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از ایستادن و راه رفتن طولانی مدت پرهیز کنید و پس از مدت زمان مشخصی و قبل از احساس خستگی استراحت کنید.
• فعالیت‌های مهم را به زمان صبح که معمولاً انرژی بیشتری دارید، محول کنید.
• بدن خود را خنک نگه دارید. برای مثال: استفاده از لباس‌های خنک، استفاده از تهویه، دوش آب سرد و …
• فعالیت‌های خود را به صورت نشسته انجام بدهید. مثلاً نشستن زمان دوش گرفتن

• استفاده از تجهیزات مناسب

معمولاً افراد مبتلا به MS دچار افتادگی مچ پا می‌شوند. استفاده از ارتزی که این وضعیت را اصلاح می‌کند می‌تواند باعث بهبودی راه رفتن و حتی کاهش خستگی بشود.

• برای کاهش ترمور استفاده از ارتزها و افزودن وزنه به ساعد کاربرد زیادی دارد.
• استفاده از ابزارهای تطابقی برای کارهای خانه، غذا خوردن و آشپزی.
• در افرادی که فعالیت تایپ و نوشتاری دارند، استفاده از ابزارهایی که با صدا کار می‌کنند می‌تواند بسیار مفید باشد.
• استفاده از ویلچر و تطابق آن با شرایط بیمار
• تمرین درمانی

یک کاردرمانگر حتماً تمرین و فعالیت‌های ورزشی را در برنامه درمانی فرد با اهداف زیر قرار می‌دهد:

• کاهش خستگی و اسپاستی سیته
• بهبود تحرک و افزایش دامنه حرکتی

نکته‌‌ حائزاهمیت این است که افراد مبتلا چون انرژی محدودی دارند باید فعالیت‌ها را کاملاً هدفمند و در زمان مناسب انجام دهند. نمونه‌ای از حرکات کاردرمانی برای ام اس:

• ایروبیک
• دوچرخه ثابت
• شنای آب سرد یا ولرم
• تمرینات ایستادن با استفاده از وسایل تطبیقی
• تمرینات با کش‌های ورزشی

این تمرینات می‌تواند تحت نظارت یک کاردرمانگر با عنوان کاردرمانی ام اس در منزل نیز انجام بگیرد.

 جهت دریافت نوبت در کلینیک حامی برای کاردرمانی در منزل، با شماره‌های کلینیک تماس بگیرید.

تکنیک‌های شناختی در کاردرمانی ام اس

در کاردرمانی آیتم های شناختی نظیر حافظه، توجه و تمرکز، قضاوت، استدلال و… و همچنین استفاده از تحریک الکتریکی مغز، می‌تواند در بهبود شناخت در افراد مبتلا به ام اس کمک‌کننده باشد.

 گروه درمانی، استفاده از برنامه‌های توانبخشی شناختی مبتی بر کامپیوتر و … نیز می‌تواند در جبران نقایص شناختی کمک کننده باشند که در همگی در صورت لزوم در کلینیک حامی انجام می‌گیرد.

توجه کنیم که هرچه سن ابتلا بالا‌تر باشد، درگیری ابتدایی درگیری حسی باشد، جنسیت خانم باشد و نوع بیماری پیشرونده نباشد، احتمال بهبودی بیشتر است و پیش آگهی بهتری دارد. پس در هر شرایطی از این بیماری ناامید نباشید و درمان خود را با انگیزه بالایی ادامه بدهید. کاردرمانی باید از همان ابتدای تشخیص بیماری شروع شود تا از گسترش آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.

مطالعه زندگینامه افرادی که با وجود این بیماری زندگی خود را در بالاترین سطح رضایتمندی ادامه داده‌اند و به سطوح بالایی از علم و دانش دست پیدا کرده‌اند، خالی از لطف نیست و می‌تواند به شما در طی این مسیر چالش برانگیز کمک‌ کند.