بهترین ورزش برای افراد فلج مغزی

حالا ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که آیا افراد مبتلا به فلج مغزی هم با وجود محدودیت‌های حرکتی که دارند می‌توانند ورزش کنند؟ تمرینات ورزشی فلج مغزی چگونه انجام می‌شود؟ بهترین ورزش برای افراد فلج مغزی چیست؟ اصلا آیا ورزش کردن در افراد فلج مغزی ضرورتی دارد؟ ورزش چه مزایایی برای این افراد دارد؟ پاسخ همه این سوال‌ها و کلی موارد کاربردی دیگر در زمینه حرکات ورزشی برای فلج مغزی در ادامه آمده است.

مروری بر چیستی سی پی

فلج مغزی یا CP  حدود 0.2٪ تا 0.3٪ از کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فلج مغزی به عنوان «گروهی از اختلالات در رشد حرکت و وضعیت بدن، که باعث محدودیت فعالیت می‌شود» تعریف می شود. CP به اختلالات غیر پیشرونده ای نسبت داده می‌شود که در رشد مغز جنین یا نوزاد رخ می‌دهد. 

اختلالات حرکتی CP اغلب با اختلالات حسی، شناختی، ارتباطی، ادراکی، رفتاری و یا با تشنج همراه است.

چرا ورزش برای افراد فلج مغزی چالش برانگیز است؟

بیماران مبتلا به CP از نظر توانایی‌ها و عوارض پزشکی این اختلال ناهمگون و متفاوت هستند و یک سری از بیماری‌های همراه فلج مغزی بر توانایی آن‌ها برای شرکت در فعالیت بدنی تأثیر می گذارد. مثلاً:

• مشکلات تنفسی باعث می‌شود شدت ورزش کاهش یابد.
• اسپاستیسیتی خطر کشیدگی و آسیب عضلانی را افزایش می‌دهد و بر راه رفتن و تعادل نیز تأثیر می‌گذارد. 
• کاهش تحمل وزن می‌تواند توده استخوانی را کاهش داده و خطر شکستگی را افزایش دهد. 
• اختلالات تشنجی تقریباً 40 درصد از کودکان مبتلا به CP را تحت تأثیر قرار می‌دهد و داروهای ضد صرع می‌توانند توده استخوانی را بیشتر کاهش دهند و بر تمرکز تأثیر بگذارند. 

این مطلب را حتما بخوانید: تشنج در کودکان فلج مغزی

تحقیقات نشان می‌دهد که مداخلات درمانی برای بسیاری از این مشکلات موثر است و این موضوع جای امیدواری و انگیزه‌ی تلاش بیشتر برای خانواده‌ها ایجاد می‌کند.

عملکرد قلبی ریوی را می‌توان با تمرینات ورزشی فلج مغزی بهبود بخشید.

مطالعات نشان می‌دهند در افراد مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک، انجام تمرینات ورزشی فلج مغزی به صورت هفتگی و متناسب با توانایی کودک، باعث افزایش قابل توجه ظرفیت تنفسی می‌شود.

10 فایده حرکات ورزشی برای افراد فلج مغزی 

1. آمادگی قلبی تنفسی

افراد مبتلا به فلج مغزی 2 تا 3 برابر بیشتر از افراد بدون فلج مغزی انرژی مصرف می‌کنند و باعث می‌شود که آنها خیلی زودتر خسته شوند.

اما مطالعات انجام شده بر روی هر دو ورزش هوازی و بی هوازی در افراد مبتلا به فلج مغزی، افزایش قابل توجهی در ظرفیت ریه، چابکی و قدرت عضلات بدن آن‌ها را نشان داده است. با ورزش این افراد می‌توانند از انرژی بدن خود به نحو احسن استفاده کنند و با کاهش خستگی وظایف خود را انجام دهند.

2. ساختار و استحکام استخوان

افراد مبتلا به فلج مغزی در معرض خطر بیشتری برای کم تحرکی و عدم فعالیت هستند که می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود. این مساله باعث می‌شود که آنها بیشتر مستعد شکستگی استخوان، سفت شدن مفاصل، تعادل ضعیف و تشنج‌های شدید شوند.

شرکت در بهترین ورزش های فلج مغزی و فعالیت‌های بدنی مانند دویدن، می‌تواند شکنندگی اسکلتی و حساسیت به شکستگی را کاهش دهد. پس این یکی از دلایلی است که باید فرد مبتلا به فلج مغزی را در دوران کودکی وادار به ورزش کرد که از هرگونه مشکل تراکم استخوان در اسرع وقت جلوگیری شود.

3. قدرت و استقامت عضلانی

روند بیماری فلج مغزی به گونه‌ای است که با گذشت زمان قدرت عضلات فرد به تحلیل می‌رود. بیشتر تمرینات برای بهبود قدرت و استقامت شامل بلند کردن و حمل وزنه است، اما راه رفتن و دویدن نیز فواید زیادی دارند.

تحقیقات نشان داده است که قدرت ارتباط مستقیمی با عملکردهای حرکتی دارد و برنامه‌های تقویتی با تمرکز بر پاها می‌تواند توانایی راه رفتن را بهبود بخشد. 

4. فواید روانی

شرکت در ورزش و فعالیت‌های بدنی منظم می‌تواند اعتماد به نفس و عزت نفس را بهبود بخشد. همچنین می‌تواند به سالم نگه داشتن مهارت‌های تفکر، یادگیری و قضاوت کمک کند. مطالعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد ورزش بدنی می‌تواند خطر افسردگی را کاهش دهد و به خواب بهتر کمک کند.

5. اجتماعی شدن

ورزش همیشه یک فعالیت انفرادی نیست و می‌تواند با افراد دیگری که فلج مغزی دارند یا ندارند هم انجام شود. شرکت در یک رویداد مسابقه‌ای یا پیوستن به یک باشگاه ورزشی می‌تواند به فرد مبتلا به CP کمک کند تا با دوستان جدیدی که علایق مشترکی با آنها دارند ملاقات کند.

6. متعادل نگه‌داشتن وزن

انجام تمرینات هوازی مانند دویدن برای حفظ وزن بدن مفید است، چه فلج مغزی داشته باشید چه نه! اگر ورزش هوازی سه تا چهار بار در هفته انجام شود، فرد مبتلا به فلج مغزی به نتیجه مطلوب خود می رسد.

7. خطر ابتلا به دیابت را کاهش می‌دهد

اگر فلج مغزی دارید، باید خیلی از خودتان در برابر ابتلا به دیابت مراقبت کنید. با این حال، ورزش در واقع می‌تواند شانس ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. ورزش منظم و حفظ وزن مناسب، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را تا 50 درصد کاهش می‌دهد.

8. خطر بیماری قلبی را کاهش می‌دهد

حرکات ورزشی برای فلج مغزی نه تنها خطر ابتلا به دیابت، بلکه بیماری قلبی را نیز کاهش می‌دهد. هنگامی که ورزش هوازی انجام می‌دهید، خطر ابتلا به بیماری قلبی تا 35 درصد کاهش می‌یابد.

9. مغز شما را سالم نگه می‌دارد

هنگامی که می‌دوید، گردش خون شما بهبود می‌یابد، و این شامل گردش خون به مغز شما نیز می‌شود. با افزایش گردش خون، خطر ابتلا به زوال عقل و سکته مغزی کاهش می‌یابد و تمرکز، حافظه و انگیزه افزایش می‌یابد.

10. مانع کوتاهی بیشتر عضلات و بافت نرم می‌شود

تمرینات ورزشی برای فلج مغزی باعث می‌‌شود اگر در بدن فرد سی پی و به خصوص پاهای او، عضله‌ای طول کوتاه‌تر از طول معمولی داشته باشد، کوتاه تر نشود. همچنین در طول ورزش‌‌ها بعضا شاهد درمان این کوتاهی‌ها نیز هستیم.

بهترین تمرینات ورزشی فلج مغزی چگونه هستند؟

در ادامه ما سعی می‌کنیم یک سری تمرینات پایه‌ای مناسب افراد CP را بیان کنیم. اما به این نکته توجه کنید که این تمرینات برای همه افراد فلج مغزی مناسب نیست و گاهی لازم است درمانگران این تمرینات را متناسب با وضعیت کودک شما اصلاح کنند. پس شما با دانستن این تمرینات یک کاردرمانگر نمی‌شوید و نباید شروع به تجویز این تمرینات به دیگران کنید!!!

بهتر است بخوانید: کاردرمانی فلج مغزی

تمرینات کششی:

از این تمرینات به عنوان بهترین ورزش برای افراد فلج مغزی یاد می‌شود. از آنجایی تقریبا در همه کودکان فلج مغزی مشکل کوتاهی در عضلات و بافت نرم وجود دارد انجام این تمرینات به همه آنها توصیه می‌شود. کشش عضلات ساق پا و پشت ران در پاها از شایع ترین این تمرینات هستند که در کلینیک و توسط کاردرمانگران انجام می‌شود. همچنین در رابطه با اینکه چه میزان کشش و در چه مدتی اعمال شود، درمانگر کودک با توجه به وضعیت کوتاهی او تصمیم می‌گیرد.

نکته‌ای که در رابطه با این تمرینات وجود دارد لزوم استمرار جهت دستیابی به نتیجه مطلوب می‌باشد. یعنی خانواده و فرد CP باید تمرینات کششی را طبق همان روشی که درمانگر به آنها آموزش می‌دهد، در منزل تکرار کنند.

اسب سواری:

اسب سواری اخیراً به عنوان یک فعالیت مفید برای کودکان مبتلا به CP مورد بررسی قرار گرفته است. نشان داده شده که اسب درمانی یا به اصطلاح “هیپوتراپی” راه رفتن و هماهنگی را بهبود می‌بخشد.

طبق تحقیقات کودکان در برنامه اسب سواری به صورت کلی در اجرای حرکات درشت پیشرفت‌هایی نشان داده‌ اند. افرادی که در سطوح قبل از ایستادن بودند، پیشرفت‌هایی در زمینه کنترل و تعادل تنه نشان دادند. کودکانی که توانایی ایستادن داشتند، در تعادل و سرعت راه رفتن بهبود یافتند.

01:00

فیلم تکنیک اسب درمانی روشی برای توانبخشی کودکان

تمرینات قدرتی:

ورزش‌های قدرتی نیز یکی دیگر از بهترین ورزش‌ها برای افراد فلج مغزی هستند. بیمارانCP به دلیل عدم استفاده طولانی مدت از عضلات در معرض ضعف عضلانی قرار دارند. ضعف گروه‌های عضلانی نسبت به همسالان کاملا در آنها مشهود می‌باشد. عضلات بسته به میزان ضعف موجود و قدرت مورد نیاز آنها باید به وسیله تمریناتی که توسط درمانگران ارائه می‌شود، تقویت شوند. تمرینات قدرتی باید حداقل دو تا سه بار در هفته انجام شوند تا نتایج مطلوب بدست آید. 

دستیابی به مراحل رشدی مثل گردن گرفتن، نشستن، ایستادن و… با ترکیب این تمرینات قدرتی با تمرینات کششی به دست می‎‌آیند. همچنین طبق تحقیقات افزایش سرعت راه رفتن کودکان سی پی با تمرینات قدرتی حاصل می‌شود.

• دوچرخه سواری: استفاده از دوچرخه ثابت که کنترل با دست یا پا انجام می‌شود.
• رقصیدن و یوگا
• تمرینات ایروبیک: این تمرینات برای کنترل وزن و بهبود تنفس بسیار موثر می‌باشند. توجه کنید این تمرینات برای اینکه در افراد فلج مغزی استفاده شود باید اصلاح شوند.
• شنا: که در قالب آب درمانی هم انجام می‌شود، باید حتما زیر نظر درمانگر انجام یا آموزش داده شود.

02:08

فیلم توانبخشی کودکان فلج مغزی با فین شنا قدرتی

آیا لازم است اصلاحاتی در وسایل و نحوه اجرای تمرینات ورزشی فلج مغزی انجام شود؟

همانطور که پیش تر هم اشاره کردیم این تمریناتی که اینجا بیان می‌شوند، تمرینات پایه‌ای هستند و به نوعی می‌توان گفت خام هستند. پس تمرینات باید بر اساس وضعیت و توانایی‌های کودک شما توسط کاردرمانگر اصلاح شوند. همچنین در اجرای بعضی تمرینات از وسایلی استفاده می‌کنیم که مناسب افراد سالم و توانایی‌های متوسط هستند. برای اینکه افراد فلج مغزی بتوانند از این وسایل استفاده کنند نیاز هست قسمت هایی از آنها حذف یا اصلاح شود که این مورد نیز توسط کاردرمانگران انجام می‌شود.

اگر خواهی شوی تیرانداز بینداز و بینداز و بینداز…

در ورزش نیز مانند سایر حیطه‌ها استمرار و پیوستگی مهم‌ترین اصل جهت دستیابی به نتیجه دلخواه می‌باشد. پس برای اینکه الگوهای حرکتی کودک شما بهبود یابد و به تمامی مزایایی که برای ورزش در بالا ذکر شد دست یابید، بهتر است هر چه زودتر ورزش را به برنامه کودکتان اضافه کنید. برای این کار حتما با درمانگر کودک خود مشورت کنید تا بهترین تمرینات را متناسب با شرایط کودکتان به شما پیشنهاد دهد.