هر کودکی ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد. از این رو هیچ کودکی عینا شبیه کودک دیگر نیست. به کودکانی که دارای تفاوت های آشکار در زمینه های گوناگون هستند، برخلاف اکثریت افراد همسن خود در شرایط عادی قادر به سازگاری با محیط نیستند، از نظر فکری، عقلانی، جسمانی، رفتاری و عاطفی با همسالان خود فرق کلی دارند و روش های خاص آموزش و پرورش برای آنان به کار می رود، کودکان استثنایی (کودکان ویژه) می گویند.
مشاوره و روانشناسی آموزش چیست؟
روان شناسی آموزش کودکان استثنایی شاخه ای از دانش روانشناسی است که به تعریف کلیه مسائل مربوط به کودکان استثنایی از گستره کودکان تیزهوش گرفته تا کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان نابینا و کم بینا، کودکان ناشنوا و کم شنوا، کودکان دارای ناتوانی های تکلمی، کودکان دارای ناتوانی های حرکتی و ذهنی و تمامی امور و تعاریف مربوط به پیشگیری و شناخت و آموزش این کودکان می پردازد.
روانشناسان کودکان استثنایی قادر به ارزیابی و تشخیص اختلالات، ناتوانی ها و مشکلات کودکان و نوجوانان در حیطه های شناختی، ارتباطی، اجتماعی، هیجانی و حرکتی هستند. آن ها ضمن ارزیابی و تشخیص اختلالات و تعیین نیازهای ویژه روان شناختی و آموزشی کودکان و نوجوانان با ارائه خدمات مشاوره ای، توانبخشی و آموزشی به خانواده ها و کودکان یاری می رسانند، کودکان را برای حضور در اجتماعات کوچک آماده می کنند و پیش از ورود به مدرسه و در حین تحصیل به کودکان و خانواده های آن ها آموزش های لازم و تخصصی را می دهند.
روانشناسان آموزش در زمینه ارزیابی مشکلات یادگیری و هیجانی به صورت انفرادی با کودکان کار می کنند.
اهمیت مشاوره و روانشناسی آموزش برای کودکان
- کودکان استثنایی همانند سایر کودکان حق دارند که از امکانات و تسهیلات اجتماعی بهره مند شوند و به حداکثر توانایی و قابلیت های خود دست پیدا. کودکی که از لحاظ جسمی یا ذهنی معلول است باید از یک زندگی کامل و محترمانه برخوردار باشد تا باعث افزایش اعتماد به نفس او و مشارکت موثر در جامعه شود.
- ضرورت دیگر برای آموزش کودکان استثنایی توسط روانشناس، ضرورتی آموزشی است. به گونه ای که وجود کودکان استثنایی گاه مشکلاتی را برای کلاس های شلوغ به وجود می آورد. از سوی دیگر با توجه به اینکه برنامه های آموزش و پرورش عادی برای اکثریت جامعه دانش آموزی تهیه شده است، نیازهای ویژه دانش آموزان استثنایی را بر آورده نمی سازد. از همین رو روانشناسان با برگزاری کارگاه های فرزندپروری به والدین در آموزش و تربیت فرزندانشان کمک می کنند. در این کارگاه ها تلاش کارشناسان برای آشنایی والدین با تکنیک های کاربردی و مواردی به شرح زیر است:
تله های والدینی
رفتارناسازگارانه کودکان
تکنیک های تشویقی صحیح
تکنیک های ارتباط موثر با کودک
علل بی اثر شدن تکنیک های کنترل رفتار
علل ایجاد و تثبیت کننده رفتار ناسازگارانه کودک
مشاوره و روانشناسی آموزش توسط چه کارشناسانی انجام می شود؟
کودکان در طول دوره رشد خود ممکن است به طور خواسته یا نا خواسته دچار مشکلاتی شوند و این والدین هستند که باید در حل این مشکلات به آن ها کمک کنند. والدین در صورتی که متوجه شدند فرزندشان در حوزه های متعددی از زندگی، از قبیل روابط خانوادگی، عملکرد تحصیلی، فعالیت های تفریحی و روابط با دوستانش مشکلی دارد، باید نگران شوند. اگر فرزندشان احساس بدی درباره خودش پیدا کرده، اعتماد به نفس یا کارآمدی اش رو به کاهش است و درباره آینده به شدت نگران است، باید بدانند که با کمک گرفتن از روانشناسان و مشاوران کودک می توانند سهم بزرگی در کمک به تربیت کودکان، مواجهه با مشکلات و معضلات حال و آینده و رفع آن ها داشته باشند.
در چه شرایطی از مشاوره و روانشناسی آموزش استفاده می شود؟
توصیه ما برای والدینی که بسیار نگران آینده فرزند خود هستند و به او اهمیت می دهند، کمک گرفتن از روانشناس کودک در زمینه رفع مشکلات کودکشان است. گاهی اوقات فرزندان یک خانواده ممکن است جزو کودکان تیزهوش یا کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان ناشنوا و کم شنوا، کودکان دارای ناتوانی های تکلمی، کودکان دارای ناتوانی های حرکتی و ذهنی و… باشند. در این شرایط باید روش های آموزشی به صورت انحصاری برای هر کودک و با توجه به شرایط جسمی، رفتاری و ذهنی او انتخاب شود.
روند درمان با مشاوره و روانشناسی آموزش و نتیجه آن
روانشناسان کودکان استثنایی قادر به ارزیابی و تشخیص اختلالات، ناتوانی ها و مشکلات این کودکان در حیطه های شناختی، ارتباطی، اجتماعی، هیجانی و حرکتی هستند. آن ها ضمن ارزیابی دقیق، تشخیص اختلالات و تعیین نیازهای ویژه روان شناختی و آموزشی کودکان و نوجوانان می توانند با توجه به نیازهای کودک، اولویت های کودک و خانواده، توانایی های جسمی، روانی و ذهنی او، همچنین با در نظر داشتن هوش کودک (که با گرفتن تست هوش مشخص می شود) بهترین روش و تکنیک درمانی را تعیین کنند. روانشناسان آموزش با بررسی دقیق موارد آموزشی مانند مفاهیم آموزشی، مهارت های آموزشی، رفتاری و مهارت های ارتباطی هر کودک را با توجه به سن او بررسی می کنند. در صورت عدم برخورداری و یا ضعف کودک در موارد مذکور، نکات لازم را برای خانواده بازگو می کنند. سپس با توجه به شرایط خانواده و توانایی های مختلف کودک، برای بهبود و برطرف شدن ضعف های کودک پلن درمانی برنامه ریزی می شود. طول درمان و آموزش هر کودک با در نظر گرفتن تلاش کودک و تلاش خانواده او برای پیشرفتش و نیز با در نظر گرفتن محیط اجتماعی و هوش کودک، متفاوت از کودک دیگر است.
تکنیک ها یا متدهای مشاوره و روانشناسی آموزش
روانشناسان و مشاوران با بررسی نوع رابطه پدر و مادر با کودک و کیفیت رابطه آن ها با یکدیگر، متوجه مشکلاتی در شیوه فرزندپروری زوج ها می شوند. وقتی پدر و مادر اختلافات زیادی در زمینه تربیت فرزند باهم داشته باشند، اولین آسیب را به کودک خود وارد می کنند. فرزندپروری به معنی نوع رابطه ای است که والدین با فرزند خود دارند. میزان محبتی که والدین (به خصوص مادر) به کودک خود دارند و در عین حال میزان کنترل و توقعی که از او دارند، نوع فرزندپروری خانواده را مشخص می کند.
یکی از مواردی که روانشناسان برای ارزیابی دقیق تر انجام می دهند گرفتن تست هوش کودکان و به دست آوردن ضریب هوشی آن ها است. انجام این تست برای شناخت کودکان و دانش آموزان ابتدایی و پیش دبستانی از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا با استفاده از آن میزان عملکرد کودکان بهتر ارزیابی می شود.
سه دلیل مهم برای انجام تست هوش
- یکی از مهم ترین دلایلی که تست هوش برای کودکان صورت می گیرد، تایید یا رد معلولیت ذهنی در کودکان است.
- یکی دیگر از دلایل مهم برای انجام تست هوش، کسب اطلاعات مهم در مورد نحوه برخورد کودکان و دانش آموزان با مشکل است.
- آخرین دلیل هم این است که تفسیر تست هوش به روانشناسان کمک می کند تا استراتژی های آموزشی و برنامه های آموزش فردی برای کودکان آماده کنند.
نتیجه گیری
روند درمان با روش روانشناسی آموزش برای هر کودک بسته به شرایط خود، توانمندی هایش و شرایط خانوادگی منحصر به خود اوست و با دیگران یکسان نیست. بنابراین از پیاده سازی تکنیک های درمانی دیگران برای فرزند خود جدا خودداری نمایید.
0 دیدگاه