فلج مغزی خفیف اختلالی است که کمتر به آن پرداخته شده و اطلاعات والدین در خصوص آن کمتر است و این کمبود اطلاعات میتواند باعث شود علائم سی پی خفیف برای مدت‌های طولانی پنهان بماند. برای بررسی بیشتر فلج مغزی خفیف کودکان و آگاهی کامل از علائم و درمان‌های آن، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
فلج مغزی خفیف چیست؟
نام سی پی خفیف به گروهی از اختلالات حرکتی رشدی اطلاق میشود که به علت ضایعه یا اختلال بسیار کوچک و غیر پیشرونده در مغز بروز می‌کنند. ضایعه در مغز میتواند منجر به بی‌حرکتی گروهی از اعضای بدن، سخت شدن عضلات و کنترل غیرطبیعی الگوهای حرکتی بشود. و این الگوهای حرکتی نادرست در گذر زمان روی تمام فعالیت های روزمره کودک اثر گذاشته و منجر به کم‌توانی یا ناتوانی کودک در انجام مستقل فعالیتها میشوند.
همچنین اختلالات حرکتی در فلج مغزی خفیف می توانند همراه با اختلالات حسی، شناختی، درکی و گفتاری و یا تشنج کودکان فلج مغزی باشند.
سی پی خفیف عوارض بسیار کمی نسبت به سایر انواع سی پی دارد، به طور عمده میتوان از اختلالات راه رفتن به عنوان برجسته‌ترین پیامد فلج مغزی خفیف نام برد.
این مطلب را مطالعه کنید: راه رفتن کودکان سی پی
اما چگونه می‌توانیم بفهمیم کودکمان به فلج مغزی خفیف مبتلاست؟ پاسخ ساده است ؛ باید نسبت به وجود علائم بیماری در کودک هشیار باشید.
کودکم چند قدم راه می رود؟
علائم فلج مغزی خفیف
- اختلالات مربوط به راه رفتن: اعم از دشواری در گام برداشتن، راه رفتن اردک‌وار، متمایل بودن مداوم به سمت پاشنه یا پنجه
- تون عضلانی غیرمعمول: بالا یا پایین بودن قوام نسبی عضلات که سرعت و نوع حرکت عضله را تحت تاثیر قرار میدهد و کم یا زیاد میکند.
- ترمور: لرزش غیرارادی در حرکات
- تغییر در پاسچر طبیعی بدن مثل: پرانتزی یا ضربدری شدن زانوها، مشت شدن دست‌ها، انحراف ستون فقرات، گردی سرشانه
- حرکات ناهماهنگ و کنترل نشده
- دقت و سرعت پایین در انجام فعالیت‌های روزمره
- اختلال در تنفس
- انواع اختلالات گفتاری
- اختلال در جویدن یا بلع
به طور کلی هر نوع تاخیر کودک در کسب مهارتهای حرکتی باید بررسی و ارزیابی شود.
آیا فلج مغزی خفیف درمان دارد؟
در ادامه، صحبت‌های جناب آقای قدرت خاوری را درباره روش‌های درمان فلج مغزی خفیف بشنوید.
در پزشکی، از دو واژه «اختلال» و «بیماری» استفاده میشود که تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. در اصطلاح پزشکی، واژه «دیزوردر» به معنای اختلال و واژه «دیزی» به معنای بیماری است. بیماری به معنای آسیبی به بدن است که معمولاً به صورت یک وضعیت غیرعادی بروز میکند و بعد از مدتی با درمان‌های پزشکی بهبود یافته و از بین می‌رود. برای مثال، سرماخوردگی یا کرونا از بیماری‌هایی هستند که در مدت زمان کوتاهی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند و پس از درمان و دوره نقاهت، از بین می‌روند.
اما اختلال به شرایطی گفته میشود که به طور دائمی با فرد همراه است، مانند فشار خون بالا یا دیابت. فردی که دچار اختلال در قند خون است، معمولاً برای همیشه با این اختلال دست و پنجه نرم میکند.
تفاوت دیگری که باید به آن توجه کرد این است که بیماری معمولاً درمان میشود، در حالی که اختلال باید مدیریت شود. این نکته بسیار حائز اهمیت است که در مواجهه با اختلال، درمان قطعی وجود ندارد و باید راهکارهای مدیریتی برای جلوگیری از عوارض آن و بهبود کیفیت زندگی فرد در نظر گرفته شود.
بنابراین، تا به امروز که این مقاله نوشته شده، متاسفانه هیچ درمان قطعی برای اختلالات قلق مغزی یافت نشده است و تنها میتوان از روش‌های مدیریتی برای کنترل آن استفاده کرد.
و اما تاکنون چه راهکارهایی برای مدیریت اختلال سی‌پی خفیف ارائه شده است؟
دارودرمانی
تمرکز اصلی این نوع درمان بر مهار یا تسهیل قوام عضلات است که میتواند عضله را برای داشتن عملکرد بهتر و دریافت درمان‌های توانبخشی آماده کند. داروهای شل کننده عضلات مهمترین عناصر کاهش تون عضلات در فلج مغزی خفیف هستند؛ از جمله‌ی این داروها میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
- دیازپام: رایج ترین شل کننده عضلانی در فلج اسپاستیک (عضلات سفت
- باکلوفن: یک مهارکننده سیناپسی است اما روی توجه و تمرکز کودک اثر منفی دارد.
- سم بوتولیسم نوع A: این دارو، آزاد شدن ناقلین عصبی را از انتهای عصبی مهار می کند و باعث شل شدن عضلات از حالت انقباض مداوم میشود که با فاصله باید چندین تزریق صورت بگیرد و متعاقب آن باید تمرینات توانبخشی انجام شود تا در فاصله ای که تون عضله پایین است، عضله تقویت شود.
- ملاتونین: برای تنظیم ریتم خواب و بیداری
- مسکن‌ها: برای کاهش درد
- ملین‌ها: برای تسهیل حرکات گوارشی
- داروهایی برای مهار فعالیت غدد بزاقی
البته احتمال اینکه کودک مبتلا به فلج مغزی خفیف به تمام داروهای ذکر شده نیاز داشته باشد بسیار کم است.
استفاده از ارتزها و اسپیلنت‌ها
مهمترین هدف این درمان اصلاح بدشکلی‌های مفصلی و اسپاسم‌ها و کوتاهی‌های عضلانی است که توسط کاردرمانگران تشخیص داده میشوند. مهمترین اجزای حرکت عضلات و مفاصل هستند که اگر به وسیله ارتزها اصلاح شوند تصحیح الگوهای حرکتی کودک میسر خواهد شد.
رایج‌ترین ارتزهایی که برای فلج مغزی خفیف مورد استفاده قرار میگیرند، برای اندام تحتانی ( پاها ) هستند که در موارد اسپاستیسیتی خفیف کاربرد بیشتری دارند. در شرایطی که کودک نمیتواند روی کف پا تحمل وزن کند و در مچ پا یا زانو اسپاسم دارد، از این ارتزها استفاده میشود.
در استفاده از ارتزها لازم است والدین دقت زیادی به توانایی کودک در تحمل ارتز داشته باشند، در مواردی که اسپاسم خیلی بالا است، اگر کششی که روی مفاصل و عضلات وارد میشود بیش از حد باشد، کودک نمیتواند آن را تحمل کند و اجازه نمیدهد که در مدت مورد نظر به پایش بسته شود؛ در این حالت لازم است ارتز اصلاح شود و میزان کشش به طور تدریجی بالا برود تا وضعیت اندام به مرور به حالت اصلاح شده برسد.
گفتار درمانی
هدف اصلی این درمان حل مشکلات گفتار، زبان، ارتباط و بلع کودکان مبتلا به فلج مغزی خفیف است.
تقویت مهارتهای گفتاری منجر به افزایش ارتباطات اجتماعی و تعاملات محیطی کودک شده و در نتیجه آن اعتماد به نفس و قدرت خود شکوفایی کودک مبتلا به فلج مغزی نیز بیشتر میشود.
تمرینات گفتاردرمانی برای فلج مغزی خفیف شامل موارد زیر هستند:
- آموزش زمان نفس گرفتن در زمان صحبت کردن
- کنترل تن صدا
- کنترل آب دهان
- رفع خرخر یا گرفتگی صدا
- حل مشکلات زبانی
برای اطلاعات بیشتر درمورد گفتاردرمانی در این بیماری، مطلب زیر را مطالعه کنید:
گفتاردرمانی در کودکان فلج مغزی
کاردرمانی
اگر بخواهیم به یکی از مهمترین و اثربخش ترین درمان‌های سی پی خفیف اشاره کنیم، قطعا کاردرمانی یکی از آن‌هاست. اصلی‌ترین اهداف کاردرمانی سی پی خفیف عبارتند از:
- افزایش یا کاهش تون عضلانی
- تسهیل مراحل رشد حرکتی
- تحریک و تسهیل مهارتهای تعادلی و حفاظتی
- مهار رفلکس های پاتولوژیک
- تطبیق بازی ها با شرایط کودک
- آموزش انجام فعالیت‌های روزمره با بیشترین میزان استقلال به کودک
- جلوگیری و اصلاح بدشکلی مفاصل و اندام‌ها
نکته قابل توجه درباره کاردرمانی فلج مغزی خفیف این است که باید درمانگر ماهری برای کودکتان انتخاب کنید که بتواند تمام و کمال توانایی‌ها و اختلالات کودک را ارزیابی کرده و تمریناتی را اجرا کند که استدلال درمانی صحیحی دارند.
در ادامه به تعدادی از رویکردها و تمرینات کاردرمانی فلج مغزی خفیف اشاره می‌کنیم:
تسهیل واکنش های تعادلی و حفاظتی با تحریکات وستیبولار:
از انواع تحریکات وستیبولار که با تاب یا تیلت برد یا توپ و ترامپولین و… ایجاد میشود، استفاده میشود و تمامی فعالیتها جنبه بازیگونه دارند تا کودک به انجام حرکات فعالانه تشویق شود و کنترل بیشتری در حرکاتش کسب کند. اگر اطلاعات کافی درباره اینکه حس وستیبولار چیست؟ ندارید، مقاله لینک شده را مطالعه کنید!
حتماً مطلب تقویت حس وستیبولار را مطالعه کنید. این مقاله بازی‌ها و راهکارهای مفیدی برای انجام در منزل به شما میدهد.
هیپو تراپی یا اسب‌درمانی:
در این رویکرد کودک روی اسب می‌نشیند و تراپیست اسب و پاسخ های کودک را هدایت میکند و معتقدند که حرکاتی که اسب انجام میدهد روی کودک تاثیر گذاشته و کودک با تطابقات اکتیوی که نسبت به حرکات اسب نشان میدهد باعث بهبود کنترل حرکتی خود میشود. این روش برای کودکان سی‌پی خفیف که اختلالات راه رفتن دارند بسیار مفید است؛ زیرا وقتی کودک روی اسب سوار است، حرکات ریتمیکی که در گام برداشتن اسب اتفاق می‌افتد، باعث حرکاتی در لگن کودک میشود که خیلی شبیه انتقال وزن هایی است که خود کودک هنگام راه رفتن دارد.
بنابراین حرکت یکنواخت و تکراری اسب میتواند انتقال وزنی که کودک باید هنگام راه رفتن داشته باشد را ایجاد کند. همچنین حرکات ریتمیک به اضافه گرمای بدن اسب میتواند باعث ریلکسیشن در کودکانی که فلج مغزی خفیف اسپاستیک دارند بشود. وقتی اسب هنگام راه رفتن shift weight میکند، کودک مجبور است عضلات خود را متناسب با انتقال وزن ها منقبض کند که باعث بهبود قدرت عضلات میشود و جابجایی هایی که مجبور است برای حفظ پوسچر خود روی اسب انجام دهد باعث بهبود دامنه حرکتی میشود.
فیلم تکنیک اسب درمانی روشی برای توانبخشی کودکان
رباتیک:
در کاردرمانی کودکان فلج مغزی خفیف از رباتیک میتوان برای انجام تمرینات گسترده استفاده کرد و اکثر این دستگاه ها تنظیم میشوند و میتوان به صورت تدریجی الگوهای پیشرفته تری را از نظر حرکتی و قدرتی برای فرد ایجاد کرد. بنابراین کاردرمانگر میتواند سطح مناسب را برای کودک انتخاب کند تا بیشترین چالش برای کودک فراهم شود. وسایل رباتیک میتواند دستگاه های خیلی بزرگ با قسمت های مختلف برای حرکات ظریف یا درشت باشد یا فقط دستکش یا سنسور کوچک باشد. بیشتر این دستگاه ها به رایانه متصل میشوند تا کودک روی مانیتور فیدبک لازم را دریافت کند. استفاده از این دستگاه ها میتواند باعث بهبود دامنه حرکتی و هماهنگی اندام فوقانی در کودکان همی پلژی شود.
سخن آخر
کودک فلج مغزی، چه در سطح ۱ که خفیف‌ترین نوع است و تقریباً تمامی فعالیت‌های خود را به‌طور مستقل انجام میدهد و چه در سطح ۵ که شدیدترین نوع است و کاملاً وابسته به دیگران است، باید توجه داشت که این اختلال تا پایان عمر همراه فرد خواهد بود. در موارد خفیف، شرایط به‌قدری بهبود می‌یابد که کودک میتواند به زندگی مستقل خود ادامه دهد، شغل داشته باشد، به دانشگاه برود و ازدواج کند. با این حال، فلج مغزی به‌عنوان یک اختلال که به‌طور عمده بر سیستم عضلانی-اسکلتی فرد تاثیر می‌گذارد، همچنان وجود خواهد داشت و نیاز به مدیریت دارد.
فلج مغزی خفیف قابل درمان است؟
سلام. خیر متاسفانه فلج مغزی قابل درمان 100 % در حال حاضر نیست. اما علائم و مشکلات فرد را می توان با کاردرمانی و توانبخشی بهبود بخشید.