گفتاردرمانی شکاف لب و کام

اگر شما هم به نحوی درگیر شکاف لب و کام نوزادان شده اید، اول از همه باید اطلاعات کامل و معتبری از شکاف کام و لب نوزاد بدست آورید و سپس اقدامات درمانی را زیرنظر تیم درمان شکاف کام مرحله به مرحله طی کنید. ما در این مطلب به شما کمک می کنیم تا پاسخ سوالات خود را در مورد شکاف لب و کام پیدا کنید و با روش های درمانی آن مثل گفتار درمانی شکاف لب و کام، آشنا شوید.

شکاف لب و کام چیست؟

در ابتدا باید بدانید شکاف لب و کام نوزادان (cleft palate) یکی از بیماری‌های شایع بدو تولد است که چهره نوزاد را غیرطبیعی نشان می دهد.

شکاف لب و کام در دوران جنینی و در ماه های اول بارداری اتفاق می افتد، درست زمانی که دهان و لب های جنین در حال شکل گیری است، رشد برخی قسمت ها دچار اختلال شده و شکاف هایی را در همان قسمت ها ایجاد می کند و در نتیجه شکل ظاهری لب و دهان نوزاد بصورت غیرطبیعی دیده می شود.

در شکاف لب حفره‌ای در یک لب و یا هر دو لب دیده می شود. نسبت به شدت بیماری هر نوزادی، اندازه حفره ایجاد شده متفاوت است. ولی در هرصورت شکاف لب در ظاهر نوزاد تاثیر گذاشته و به‌راحتی قابل تشخیص است. اما در شکاف کام، کام درگیر می‌شود و سوراخی در سقف دهان ایجاد شده که برخلاف شکاف لب که در ظاهر قابل تشخیص بود، شکاف کام را از روی ظاهر نوزاد نمی‌توان تشخیص داد و اگر شکاف کام به تنهایی باشد، چهره نوزاد مبتلا به شکاف کام کاملا طبیعی است.

کودکانی که به شکاف لب و کام مبتلا می شوند، مشکلات زیادی را در زندگی خود تجربه خواهند کرد مانند مشکلات غذا خوردن، مشکل در گفتار و زبان، سلامت دندان ها، عفونت گوش و …

با این حال جای نگرانی نیست چرا که درمان های موثری برای شکاف لب و کام نوزادان وجود دارد از جمله گفتار درمانی شکاف کام که اقدام به موقع و پیگیری های مستمر، باعث می شود کودک در همان اوایل کودکی درمان شده و مشکلات عاطفی و روحی زیادی برای کودک به‌وجود نیاید.

انواع شکاف لب و کام کدام اند؟

انواع شکاف لب شامل:

• یک طرفه: در یک طرف لب
• دو طرفه: در دو طرف لب
• کامل: شکاف تا حفره بینی کشیده می‌شود.
• ناقص: شکاف به سمت سوراخ بینی گسترش نمی‌یابد.
• شکاف لب بدون شکاف کام

انواع شکاف کام شامل:

• شکاف کام زیر مخاطی: شکافی در کام نرم نزدیک پشت سقف دهان که توسط لایه نازکی از پوست یا بافت پوشیده شده است. تشخیص این نوع شکاف اغلب سخت است زیرا به راحتی قابل مشاهده نیست.
• کامل: از جلو تا انتهای کام امتداد دارد.
• ناقص: شکاف تا سخت‌کام و نرم‌کام امتداد نمی یابد.
• شکاف کام بدون شکاف لب

گفتار درمانی شکاف کام

گفتار درمانی شکاف کام یکی از موثرترین روش های درمانی شکاف کام نوزاد است که به اختلال گفتار و زبان و بلع کودکان مبتلا به شکاف لب و کام مربوط می شود. متخصص گفتار درمانی شکاف لب و کام پس از ارزیابی دقیق، نوع و شدت شکاف لب و کام نوزاد را تشخیص می دهد و سپس با توجه به شرایط نوزاد برای درمان او مداخله می‌کند. همچنین از آن‌جایی که درمان شکاف کام یک کار تیمی است، گفتاردرمانگر شما را به دیگر اعضای تیم درمان ارجاع می‌دهد تا درمان همه جانبه ای برای کودکتان انجام شود.

قابل توجه است که نوزادان مبتلا به شکاف کام نسبت به نوزادان مبتلا به شکاف لب، مشکلات بیشتری را تجربه خواهند کرد و قطعا به خدمات درمانی بیشتری احتیاج خواهند داشت.

اگر کودکان مبتلا به شکاف لب و کام به سندرم دیگری هم‌ مبتلا شده باشند، روند درمان سخت تر می‌شود.

قابل توجه است که اگر کودک مبتلا به شکاف لب و کام تا ۱۸ ماهگی به خوبی جراحی شده و جای زخم ترمیم شود، ۸۰ درصد احتمال دارد که مشکل تولید گفتار نداشته باشد. اما اگر جراحی به خوبی پیش نرود و یا قبل از ۱۸ ماهگی انجام نشود، کودک نیاز به درمان طولانی ‌تر و دشوارتری دارد.

پس اگر کودک مبتلا به شکاف لب و کام دارید، بهتر است برای درمان موفق، هرچه زودتر گفتاردرمانی شکاف کام را تحت نظر آسیب شناس گفتار‌و‌زبان شروع کنید.

گفتاردرمانگر در ارزیابی و درمان کودک مبتلا به شکاف لب و کام، جنبه‌های مختلف گفتار و زبان از جمله تولید، تشدید، صوت، مهارت‌های ارتباطی و همچنین بلع و تغذیه او را ارزیابی کرده و مداخله را انجام می‌دهد.

در ادامه شما را با هریک از این جنبه‌ها آشنا می‌کنیم:

اختلالات تولید و گفتار درمانی شکاف کام

بیشتر کودکان مبتلا به شکاف لب و کام به علت مشکلات دندانی، جراحی های پی در پی، مشکلات ساختار دهان و… در تولید و وضوح گفتار مشکل دارند. برای این کودکان باید گفتاردرمانی شکاف کام را به‌موقع شروع کرد تا قبل از رسیدن به سنین بالاتر، بخش بزرگی از مشکلاتشان برطرف بشود.

در رابطه با اختلالات تولیدی، این مطلب را بخوانید: مشکل تلفظ حروف در کودکان

گفتاردرمانی شکاف کام و اختلالات تشدید

احتمالا تابحال لفظ تودماغی را شنیده باشید، پس باید بدانید که یکی از مهمترین مشکلات کودک مبتلا به شکاف کام، اختلالات تشدید است که طی آن صدای فرد اصطلاحاً تودماغی شنیده می‌شود.

گفتاردرمانی اختلالات زبانی و ارتباطی کودکان مبتلا به شکاف

کودکان مبتلا به شکاف لب و کام به‌دلیل مشکلات خاص و جراحی هایی که داشته اند، تفاوت‌هایی در صورت خود با سایر کودکان دارند. این مسئله از جنبه‌های مختلف می‌تواند در کسب زبان در این کودکان تاثیرگذار باشد. اختلال زبانی بر عملکرد تحصیلی و روابط اجتماعی تاثیر بسزایی دارد و باید حتما در روند درمان قرار گیرد.

گفتار درمانی شکاف کام و اختلالات صوت

 یکی دیگر از مشکلات افراد شکاف لب و کام، اختلالات صوتی نظیر گرفتگی صدا، نفس آلودگی، زیر و بمی غیرطبیعی، بلندی نامناسب صدا می‌باشد.

در ادامه این مطلب، بیشتر با شکاف لب و کام  نوزادان آشنا می شویم و ازعلت، علائم و راهکارهای درمانی شکاف لب و کام مانند گفتار درمانی شکاف کام خواهیم گفت.

علت شکاف لب و کام چیست؟

اول از همه باید بگوییم که علت شکاف لب و کام ممکن است کمی پیچیده بنظر برسد و در اکثر نوزادان علت اصلی ابتلا مشخص نیست؛ ولی طبق نظر بیشتر دانشمندان، دو عامل اصلی ایجاد شکاف لب و کام نوزادان ژنتیک و عوامل محیطی می باشد.

در بعضی از نوزادان مبتلا به شکاف لب و کام ، نوزادان ژنی را از والدین خود به ارث می برند که احتمال ابتلا به شکاف لب و کام را در نوزاد افزایش می دهد و اگر یک عامل محیطی هم وجود داشته باشد نوزاد به شکاف لب یا کام مبتلا می شود بدین صورت میتوان گفت که این دو عامل در کنار هم میتوانند باعث شکاف لب و کام شوند.

ماجرای ژنتیک و ابتلا به شکاف کام…

مادر یا پدر نوزاد مبتلا به شکاف لب و کام میتوانند ژن هایی را به کودک خود منتقل کنند که یا به تنهایی باعث ایجاد شکاف لب و کام شود و یا بخشی از یک سندرم ژنتیکی باشد که شکاف لب و کام از علایم آن می باشد. باید حتما قبل از بارداری و یا ازدواج از سابقه خانوادگی خود و شریک زندگی خود اطلاع داشته باشید چونکه سابقه خانوادگی احتمال ایجاد شکاف لب و کام نوزاد را افزایش می دهد.

اثرات محیطی و ابتلا به شکاف کام…

محیط زندگی مادر، سبک زندگی، تغذیه و مواد مصرفی و هرچیزی که مادر در دوران بارداری و حتی قبل از بارداری با آن در ارتباط بوده مستقیما بر جنین تاثیر میگذارند. در ادامه بطور مفصل با عوامل محیطی که باعث ایجاد شکاف لب و کام میشوند، آشنا خواهیم شد.

• سیگار کشیدن : زنانی که در دوران بارداری سیگار می کشند، بیشتر از زنانی که سیگار نمی کشند، نوزادی با شکاف لب و کام به دنیا می آورند.
• دیابت : زنان مبتلا به دیابت در مقایسه با زنانی که دیابت نداشتند، در معرض خطر بیشتری برای داشتن فرزندی با شکاف لب و شکاف کام هستند.
• استفاده از برخی داروها :  زنانی که در سه ماهه اول بارداری از داروهای خاصی استفاده می‌کنند، خطر ابتلا به شکاف لب یا شکاف کام را افزایش می‌دهند.
• مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی در دوران بارداری احتمال ابتلا به شکاف لب و کام را بالا میبرد.
• مواد مخدر و الکل: مصرف مواد مخدر و الکل در دوران بارداری خطر ابتلا به شکاف لب و کام را در پی دارد.
• موارد دیگری مانند کمبود فولیک اسید در بارداری، بیماریهای عفونی مادر در بارداری، کاهش سطح اکسیژن مادر در بارداری، چاق بودن و… هم در ابتلا به شکاف لب و کام موثر هستند.

شیوع شکاف کام و لب چقدر است؟

طبق تحقیقات انجام شده، شکاف لب در پسرها و شکاف کام در دخترها شایع تر است.

بطور تقریبی در هر 1000 تولد زنده ، 33/0 به شکاف کام، 3/0 به شکاف لب و 45/0 به شکاف لب و کام مبتلا هستند.

علائم شکاف کام چیست؟

شکاف لب در ظاهر صورت نوزاد به‌راحتی قابل تشخیص است و شکاف کام هم با معاینه دهان دیده می شود.

معمولا بلافاصله بدو تولد شکاف لب و کام دیده میشود و نوع آن مشخص خواهد شد.

شکاف لب یا شکاف کام میتواند یکطرفه یا دوطرفه باشد و یک یا هردو طرف صورت را درگیر کند.

ممکن است به ندرت، شکاف فقط در ماهیچه های کام نرم (شکاف کام زیر مخاطی) رخ دهد که در پشت دهان قرار دارند و توسط پوشش دهان پوشیده شده اند. این نوع شکاف اغلب در بدو تولد مورد توجه قرار نمی گیرد و ممکن است تا زمانی که علائم ایجاد شود، تشخیص داده نشود.

علایم شکاف کام زیرمخاطی چیست؟

علائم و نشانه های شکاف کام زیر مخاطی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

مشکل در تغذیه

مشکل در بلع، با احتمال خروج مایعات یا غذا از بینی

صحبت کردن تودماغی

عفونت مزمن گوش

تشخیص شکاف لب و کام در نوزادان چگونه است؟

آیا شکاف کام در سونوگرافی قابل تشخیص است؟

شکاف لب در دوران بارداری با سونوگرافی معمولی در هفته های 18 تا 21 بارداری قابل تشخیص است ولی تشخیص شکاف کام در سونوگرافی قبل از تولد دشوار است .گاهی اوقات هم انواع خاصی از شکاف کام (به عنوان مثال، شکاف کام زیر مخاطی) ممکن است تا اواخر زندگی تشخیص داده نشود.

نوزادان بلافاصله بعد تولد توسط پزشکان معاینه می شوند و شکاف کام که در سونوگرافی قابل تشخیص نبود، در معاینه فیزیکی پزشکان مشاهده می شود .

اگر شکاف لب در سونوگرافی توسط پزشک تشخیص داده شود، احتمالا پزشک جهت آزمایش های بیشتری شما را ارجاع می دهد تا ببیند علاوه بر شکاف لب، نوزاد به بیماری یا سندرم دیگری هم مبتلا هست یا خیر.

آیا شکاف لب و کام درمان دارد؟

بهترین روش درمان شکاف لب و کام نوزادان چیست؟

گفتار درمانی شکاف کام چیست؟

خوشبختانه شکاف لب و کام یکی از بیماری‌هایی است که به راحتی قابل درمان می باشد و کودک با دریافت خدمات درمانی به موقع و موثر، می تواند مثل همسالان خود به زندگی ادامه دهد.

روش های درمانی و خدمات مورد نیاز نوزادان مبتلا به شکاف لب و کام به سن نوزاد، شدت شکاف لب و کام، نوع شکاف لب و کام، زمان تشخیص بیماری، سندرم و بیماری های همراه و… بستگی دارد که پزشک و تیم درمان پس از ارزیابی های دقیق، بهترین روش درمانی را انتخاب می کنند.

جراحی شکاف لب و کام

در بیشتر نوزادان مبتلا به شکاف لب و کام با یکسری جراحی ها دهان به عملکرد طبیعی خود برمیگردد و ظاهر طبیعی تری را برای نوزاد بوجود می آورد.

جراحی شکاف لب و کام تاثیرگذارترین راه درمان شکاف لب و کام نوزادان می باشد. معمولا چندین جراحی برای بهبودی کامل نیاز هست.

جراحی برای ترمیم شکاف کام در 18 ماه اول زندگی یا در صورت امکان زودتر توصیه می شود. شکاف کام معمولاً با جراحی به نام پالاتوپلاستی زمانی که نوزاد 10 تا 12 ماهه است ترمیم می شود. ترمیم شکاف کام نیاز به بیهوشی عمومی دارد و حدود 2 تا 3 ساعت طول می کشد. اکثر نوزادان می توانند پس از 1 یا 2 روز از بیمارستان مرخص شده و به خانه برگردند.

کودک شما به مدت 3 هفته پس از جراحی قبل از اینکه شروع به خوردن غذاهای سفت یا ترد کند، به یک رژیم غذایی مایع یا مخلوط (پوره شده) نیاز دارد. در این دوره کودک نباید انگشت یا جسم سختی را وارد دهانش کند تا زمانی که بخیه ها بطور کامل خوب شود.

برخی از کودکان مبتلا به شکاف کام ممکن است با افزایش سن نیاز به جراحی های دیگری داشته باشند. برخی از این جراحی ها شامل موارد زیر می باشد:

جراحی برای گفتار: کودکان حتی پس از ترمیم کام ممکن است دچار مشکلات گفتاری شوند. آسیب شناس گفتار و زبان به دقت به صحبت های فرزند شما گوش می دهد تا بتواند به جراح کمک کند تا تصمیم بگیرد که آیا جراحی دیگری برای بهبود گفتار لازم است یا خیر.

برخی از کودکان مبتلا به شکاف کام به جراحی خاصی نیاز دارند تا فک‌ها و دندان‌ها را در سنین بالاتر مرتب کنند. این کار زمانی انجام می شود که رشد کودک به پایان برسد.

جراحی برای ترمیم شکاف لب در 12 ماه اول زندگی توصیه می شود. ترمیم جراحی می تواند ظاهر صورت کودک را بهبود بخشد .

با درمان، اکثر کودکان مبتلا به شکاف لب و کام به زندگی عادی بر میگردند.

عوارض شکاف لب و کام چیست؟

کودکان مبتلا به شکاف لب و شکاف کام، نسبت به نوع و شدت اختلال، با چالش‌های مختلفی درگیر هستند.

 یکی از نگرانی های مهم پس از تولد، تغذیه است. در حالی که بیشتر نوزادان مبتلا به شکاف لب می توانند با شیر مادر تغذیه کنند، نوزادان مبتلا به شکاف کام ممکن است در مکیدن مشکل داشته باشند و حین شیر خوردن، شیر به بینی نوزاد وارد شود. برای حل این مشکل، در کنار جراحی‌های لازم، اقدامات گفتار درمانی شکاف کام ضروری است.

 نوزادان مبتلا به شکاف لب وکام در معرض خطر ابتلا به عفونت گوش ، تجمع مایع در گوش میانی و کاهش شنوایی هستند.

همچنین اگر شکاف از طریق لثه بالایی گسترش یابد، رشد دندان ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد و خدمات درمانی بیشتری را نیاز داشته باشد.

از آنجایی که کام و لب ها برای ایجاد صداها و درست صحبت کردن استفاده می شود، رشد گفتار طبیعی می‌تواند تحت تأثیر شکاف لب وکام قرار گیرد. در این مورد باید از طریق آسیب شناس گفتار و زبان، پیگیر گفتار درمانی شکاف کام شوید تا قبل از مدرسه مشکلات گفتاری کودک برطرف شود.

کودکان مبتلا به شکاف لب و کام همچنین در هماهنگی تنفسی و تنفس منظم مخصوصا در هنگام شیرخوردن، مشکلات جدی دارند.

کودکان مبتلا به شکاف لب و کام ممکن است به دلیل تفاوت های ظاهری و درمان های طولانی ، با مشکلات اجتماعی، عاطفی و رفتاری مواجه شوند که در این صورت باید از روانشناس کودک کمک گرفت. به یاد داشته باشید مشکلات عاطفی از اصلی ترین مواردی است که نباید مورد بی توجهی قرار بگیرد.

شکاف کام و سندرم ها…

شکاف لب و کام میتواند با سندرم های دیگری همراه باشد.

در واقع300 نوع سندرم مختلف وجود دارد که می تواند همراه با شکاف لب و کام نوزادان باشد.

10 % از کودکان مبتلا به شکاف لب و کام به بیماری مادرزادی قلبی مبتلا هستند  و 10 % درجاتی از عقب ماندگی ذهنی را نشان می دهند.

تیم درمان

همکاری با یک تیم مراقبتی با تجربه در درمان کودکان مبتلا به شکاف کام و لب بسیار مهم است. تیم درمان کودک مبتلا به شکاف لب و کام شامل موارد زیر خواهد بود:

جراح (جراح فک کودکان)

متخصص و جراح گوش و حلق و بینی ( ENT)

متخصص ارتودنسی

آسیب شناس گفتار و زبان (گفتار درمانی)

شنوایی شناس

دندانپزشک

 متخصص ژنتیک

پیشگیری از شکاف  لب و کام

پس از تولد نوزادی با شکاف لب و کام، والدین برای به دنیا آوردن فرزند بعدی خود استرس زیادی را تحمل می کنند حتی ممکن است قید بچه دار شدن را بزنند. هرچند که بسیاری از موارد شکاف لب و شکاف کام قابل پیشگیری نیستند، اما با انجام این کارها میتوان خطر ابتلا به شکاف لب و کام را کاهش داد:

+ از مشاوره ژنتیک غافل نشوید! اگر سابقه خانوادگی شکاف لب و کام دارید، قبل از بارداری به یک مشاور ژنتیک مراجعه کنید و پزشک خود را در جریان بگذارید. مشاور ژنتیک می تواند به شما کمک کند که میزان احتمال ابتلا به شکاف لب و کام در نوزادتان را تعیین کند. در این صورت با آگاهی بیشتری از عواقب میتوانید برای بچه دار شدن تصمیم بگیرید.

+ اگر قصد دارید باردار شوید، بهتر است چکاپ کامل قبل از بارداری را انجام دهید و جهت مصرف ویتامین و مواد مغذی با پزشک خود مشورت کنید.

+ استفاده از الکل، تنباکو، سیگار، مواد مخدر و … در دوران بارداری و قبل بارداری خطر ابتلا به شکاف لب و کام نوزادتان را افزایش می دهد.

+ از قرار گیری در معرض اشعه های مختلف حتما جلوگیری کنید.

سخن آخر

بیشتر کودکانی که به شکاف لب و کام مبتلا می شوند، اگر پیگیری مستمر و همکاری های لازم با تیم درمان شکاف لب و کام که بالاتر نام برده شدند، انجام شود، در همان سال‌های اولیه زندگی درمان شده و از عوارض بعدی جلوگیری می شود.

اگر کودک مبتلا به شکاف کام دارید بهتر است هرچه زودتر با با یک پزشک متخصص در شکاف لب و کام مشورت کنید تا فرصت طلایی برای درمان شکاف لب و کام را از دست ندهید.

همچنین برای تعیین نوبت گفتار درمانی شکاف لب و کام، با شماره‌های کلینیک در تماس باشید.